FUCE-zomerschool over Europees humanisme en populisme

De 6e editie van de FUCE-zomerschool eist de openbare ruimte terug op vanuit een humanistisch perspectief als reactie op het toenemende populisme.

De FUCE-zomerschool van 2025 (30 juni – 4 juli) in Lille, Frankrijk, onderzocht de complexe problemen die populisme met zich meebrengt.

FUCE-zomerschool over Europees humanisme en populisme

Populisme,
een wicked problem

Hoe herdefinieert populisme de begrippen ‘het volk’ en ‘de openbare ruimte’? En hoe transformeert het het model van de liberale democratie? Van deliberatie naar identiteitspolitiek, van burgerlijk debat naar collectieve identificatie en homogene verbondenheid.

De cursus onderzocht de valkuilen die dit met zich meebrengt: stigmatisering van elites en minderheden, verlies van pluralisme, gevaar van autoritaire oplossingen door digitaliseringsprocessen, het weerleggen van deskundige kennis (wat leidt tot fictieve interpretaties die vatbaar zijn voor manipulatie), het toe-eigenen van ideologieën en waardesystemen die uit hun context zijn gehaald en onbemiddelde directe politieke legitimering.

Humanistisch perspectief

Vanuit humanistisch perspectief zochten we de weg vooruit in het respect voor pluralisme, de belichaming van een gedeelde menselijkheid en een gegrond burgerschap.

Dit als antwoord op de waarschuwing van paus Franciscus dat een gebrek aan zorg voor kwetsbaren zich kan verschuilen achter een populisme dat hen demagogisch uitbuit voor eigen doeleinden, of een liberalisme dat de economische belangen van de machtigen dient.

In beide gevallen wordt het moeilijk om een open wereld voor te stellen die plaats biedt aan iedereen, ook de meest kwetsbaren, en respect betoont voor verschillende culturen.

Het programma

De deelnemers behandelden deze kwesties tijdens ochtendlessen met hun docenten, tijdens een avondlezing met deskundigen op het gebied van recht en politiek, tijdens een openbaar panelgesprek met een selectie van studenten die hun ervaringen deelden, tijdens een simulatieoefening in politieke argumentatie en tijdens een bezoek aan het Europees Parlement en het Huis van de Europese geschiedenis. Ze maakten voor het eerst kennis met het onderwerp en met elkaar tijdens een interactief webinar voorafgaand aan de zomercursus.

Ze verwoordden hun gedachten in een individueel portfolio en wisselden ideeën uit met hun medestudenten tijdens workshops in de namiddag. Dit werd aan het einde van de week samengevat in een groepspresentatie. Ze werden aangemoedigd om hun verbeelding te gebruiken en hun emoties te beschrijven in een fictief verhaal over het ontdekken van anderen door middel van (innerlijke) reizen, om te ervaren hoe storytelling ons in staat stelt ons perspectief te veranderen en anderen te begrijpen.

De doelgroep

De ontmoeting werd verrijkt door de individuele achtergrond van de 30 deelnemers uit Oost- en West-Europese landen en Libanon, vanuit verschillende disciplines, van rechten, economie en politieke studies, via filosofische, sociale en culturele studies, tot ingenieurswetenschappen, biochemie en gezondheidsstudies.

In totaal heeft de zomercursus tot nu toe, met deze zesde editie, bijna 150 bachelorstudenten van meer dan 30 aangesloten universiteiten van het FUCE-netwerk bediend. De cursus heeft een stevige organisatorische basis gevonden aan de Katholieke Universiteit van Lille, die na de LUMSA-universiteit van Rome gastheer is voor de tweede cyclus van zomercursussen.

Ervaringen van de studenten

De zomercursus heeft zijn doel bereikt door jongeren bewust te maken van Europese waarden en hoe deze worden uitgedaagd door hedendaagse ontwikkelingen. Tegelijkertijd heeft de cursus hen versterkt in hun vermogen om deel te nemen aan de opbouw van een meer humanistische samenleving. Dit blijkt duidelijk uit hun persoonlijke beoordeling van het programma en de manier waarop het hen beïnvloedt.

Ze beschreven hun ervaringen als volgt:

“Dit programma was een unieke kans om enkele van de meest urgente kwesties waarmee Europa vandaag de dag wordt geconfronteerd – van populisme en identiteit tot digitale democratie – te onderzoeken in een echt internationale en intellectueel stimulerende omgeving. De combinatie van academisch inzicht, persoonlijke reflectie en institutionele bezoeken maakte het tot een onvergetelijke leerervaring.”

“De zomercursus heeft me helpen inzien hoe moderne populistische bewegingen democratische waarden uitdagen, vaak door gebruik te maken van digitale platforms en traditionele media te omzeilen. Ik heb inzicht gekregen in hoe technologie politieke communicatie en collectieve identiteit hervormt. Het was ook interessant om de rol van onderwijs en mediageletterdheid bij het versterken van democratische veerkracht te onderzoeken.”

“Ik heb aanvankelijk deelgenomen met de bedoeling mijn academische perspectief op Europa en mensenrechten te verbreden, maar ik heb zoveel meer gekregen: een diep gevoel van gemeenschap, hernieuwde hoop in collectieve actie en persoonlijke groei. Het heeft me ertoe aangezet om kritischer te denken, zelfverzekerder te spreken en oprecht te connecteren met anderen met verschillende achtergronden. Het is een ervaring die mijn persoonlijke en professionele ontwikkeling blijvend zal beïnvloeden.”

“Ik heb geleerd dat dialoog over verschillen niet alleen mogelijk is, maar ook essentieel, en dat hoop geworteld moet zijn in actie. Het programma daagde me uit om opnieuw na te denken over de betekenis van solidariteit en wat het betekent om deel uit te maken van een gedeelde toekomst.”

“Ik heb geleerd dat het Europese humanisme niet alleen een historisch concept is, maar een levend, evoluerend antwoord op de ethische, sociale en politieke uitdagingen van onze tijd. Nu begrijp ik het belang van collectief geheugen, interculturele dialoog en burgerlijke verantwoordelijkheid voor het vormgeven van een verenigd Europa. Ik ben van plan om me actiever in te zetten voor het bevorderen van waarden als solidariteit, integratie en menselijke waardigheid in mijn leven en werk.”