Concept en Format

Van bij de start van de coronapandemie is UCSIA op zoek naar nieuwe en andere wegen om in de tijd na corona vorm te geven aan de samenleving. Voor dat initiatief, de U-turnreeks, putten we inspiratie uit het beeld en de oproep van de Conferentie van Europese Provinciaals van de Sociëteit van Jezus (zie nieuwsbrief Jesuits in Europe van 1 mei 2020):

Is de coronacrisis een keerpunt voor mens en samenleving? Kan dat keerpunt in sommige opzichten ook een terugkeerpunt zijn, naar fundamentele waarden en verhalen die we te lang uit het oog verloren? Wat doet de nasleep van deze crisis, deze U-bocht, met ons, met U, met jou?

Vanuit het denken over solidariteit en relaties tussen mensen ontstond het sociaalcontractdenken. Dat groeide vanuit de idee dat er tussen mensen onderling en tussen individuen en de staat een vorm van contract afgesproken moet worden, een contract dat zorgt voor vrede, zekerheid, vrijheid, solidariteit,… Zo’n contract werd en wordt niet neergeschreven en ondertekend, het is veel meer een hypothetisch sociaal contract, waarvan de inhoud verondersteld wordt algemeen gekend te zijn. Vandaag hoor je vragen als ‘Wat mag de burger verwachten van de overheid?’ of ‘Welke burgerplichten hebben mensen ten aanzien van elkaar?’ Ook onze sociale zekerheid en ons belastingstelsel maken deel uit van het ‘contract’ dat wij vandaag hebben met de overheid.

In het verleden hebben verschillende filosofen zich toegelegd op de hypothese van het sociaal contract. De belangrijkste contractdenkers uit de 17de en 18de eeuw zijn Thomas Hobbes, Jean-Jacques Rousseau en John Locke. Nadien verminderde de aandacht voor dit denken, tot John Rawls er in de 20ste eeuw opnieuw aandacht voor had – zij het dus in een andere historische context en daarom ook vanuit een andere invalshoek. Robert Nozick ging vervolgens verder op de weg die Rawls ingeslagen was en ook bij Anthony Atkinson en Thomas Piketty vinden we sporen terug van het hedendaags sociaal contract. Voldoende stof dus om uit te wisselen en na te denken over het verleden en de toekomst van het sociaal contract.

Format

In de herfstreeks Het sociaal contract herbekeken staan we stil bij de grondleggers van het sociaal contract (Hobbes, Rousseau en Locke). Vervolgens staan we stil bij de 20ste-eeuwse hertaling door Rawls en Nozick. Uiteindelijk kijken we met de hedendaagse bril van Atkinson en Piketty naar de gevolgen en betekenis van het sociaalcontractdenken vandaag.

Tijdens vier avonden begeleiden zes topsprekers uit binnen- en buitenland ons doorheen het sociaalcontractdenken. Maurice Adams (hoogleraar encyclopedie van het recht en vicedecaan Tilburg Law School), Willem Lemmens (gewoon hoogleraar filosofie, Universiteit Antwerpen), Alexander Rosenthal (lector aan het Center for Advanced Government, Johns Hopkins University), Antoon Vandevelde (emeritus professor wijsbegeerte, KU Leuven), Koen Decancq (hoofddocent sociologie, Universiteit Antwerpen) en Matthias Somers (wetenschappelijk medewerker bij Denktank Minerva) zijn onze gidsen.

Elke lezing vindt plaats in aula R.008 op de Stadscampus van de Universiteit Antwerpen. De lezingen zijn ook telkens te volgen via digitale weg, via een Zoomlink die je na inschrijving krijgt toegestuurd. We starten iedere avond om 20 uur met de eerste spreker; na elke spreker voorzien we ruimte voor vragen vanuit de deelnemers (offline en online). Inschrijven, zowel fysiek als digitaal, is verplicht.

De vier lezingen worden geïntegreerd in vak Sociale en Politieke Filosofie van professor Peter Reynaert. Tijdens deze vier avonden wordt het normale hoorcollege dus vervangen door de colleges van onze zes gastsprekers.

Programma

Herbekijk

Downloads

Universiteit Antwerpen – Gebouw R