De traditie van het sociaalcontractdenken bestaat al lang. Verschillende filosofen, sociologen en economen hebben in het verleden bijgedragen aan het sociaal contract zoals wij dat vandaag kennen. Om op hun werk en ideeën verder te bouwen, nemen we tijdens de UCSIA-herfstreeks het sociaal contract vanuit een fundamenteel wijsgerig-historisch perspectief onder de loep.
Hoe is de traditie van het sociaalcontractdenken tot stand gekomen? Wie zijn de founding fathers van het sociaal contract? Wat was en is hun doorwerking in de 20ste en 21ste eeuw? Welke eigentijdse denkers zetten hun traditie verder? En wat zijn de uitdagingen voor vandaag en morgen?
Concept en Format
Van bij de start van de coronapandemie is UCSIA op zoek naar nieuwe en andere wegen om in de tijd na corona vorm te geven aan de samenleving. Voor dat initiatief, de U-turnreeks, putten we inspiratie uit het beeld en de oproep van de Conferentie van Europese Provinciaals van de Sociëteit van Jezus (zie nieuwsbrief Jesuits in Europe van 1 mei 2020):
Is de coronacrisis een keerpunt voor mens en samenleving? Kan dat keerpunt in sommige opzichten ook een terugkeerpunt zijn, naar fundamentele waarden en verhalen die we te lang uit het oog verloren? Wat doet de nasleep van deze crisis, deze U-bocht, met ons, met U, met jou?
Vanuit het denken over solidariteit en relaties tussen mensen ontstond het sociaalcontractdenken. Dat groeide vanuit de idee dat er tussen mensen onderling en tussen individuen en de staat een vorm van contract afgesproken moet worden, een contract dat zorgt voor vrede, zekerheid, vrijheid, solidariteit,… Zo’n contract werd en wordt niet neergeschreven en ondertekend, het is veel meer een hypothetisch sociaal contract, waarvan de inhoud verondersteld wordt algemeen gekend te zijn. Vandaag hoor je vragen als ‘Wat mag de burger verwachten van de overheid?’ of ‘Welke burgerplichten hebben mensen ten aanzien van elkaar?’ Ook onze sociale zekerheid en ons belastingstelsel maken deel uit van het ‘contract’ dat wij vandaag hebben met de overheid.
In het verleden hebben verschillende filosofen zich toegelegd op de hypothese van het sociaal contract. De belangrijkste contractdenkers uit de 17de en 18de eeuw zijn Thomas Hobbes, Jean-Jacques Rousseau en John Locke. Nadien verminderde de aandacht voor dit denken, tot John Rawls er in de 20ste eeuw opnieuw aandacht voor had – zij het dus in een andere historische context en daarom ook vanuit een andere invalshoek. Robert Nozick ging vervolgens verder op de weg die Rawls ingeslagen was en ook bij Anthony Atkinson en Thomas Piketty vinden we sporen terug van het hedendaags sociaal contract. Voldoende stof dus om uit te wisselen en na te denken over het verleden en de toekomst van het sociaal contract.
Format
In de herfstreeks Het sociaal contract herbekeken staan we stil bij de grondleggers van het sociaal contract (Hobbes, Rousseau en Locke). Vervolgens staan we stil bij de 20ste-eeuwse hertaling door Rawls en Nozick. Uiteindelijk kijken we met de hedendaagse bril van Atkinson en Piketty naar de gevolgen en betekenis van het sociaalcontractdenken vandaag.
Tijdens vier avonden begeleiden zes topsprekers uit binnen- en buitenland ons doorheen het sociaalcontractdenken. Maurice Adams (hoogleraar encyclopedie van het recht en vicedecaan Tilburg Law School), Willem Lemmens (gewoon hoogleraar filosofie, Universiteit Antwerpen), Alexander Rosenthal (lector aan het Center for Advanced Government, Johns Hopkins University), Antoon Vandevelde (emeritus professor wijsbegeerte, KU Leuven), Koen Decancq (hoofddocent sociologie, Universiteit Antwerpen) en Matthias Somers (wetenschappelijk medewerker bij Denktank Minerva) zijn onze gidsen.
Elke lezing vindt plaats in aula R.008 op de Stadscampus van de Universiteit Antwerpen. De lezingen zijn ook telkens te volgen via digitale weg, via een Zoomlink die je na inschrijving krijgt toegestuurd. We starten iedere avond om 20 uur met de eerste spreker; na elke spreker voorzien we ruimte voor vragen vanuit de deelnemers (offline en online). Inschrijven, zowel fysiek als digitaal, is verplicht.
De vier lezingen worden geïntegreerd in vak Sociale en Politieke Filosofie van professor Peter Reynaert. Tijdens deze vier avonden wordt het normale hoorcollege dus vervangen door de colleges van onze zes gastsprekers.
Programma
19 oktober 2021
Over Thomas Hobbes en Jean-Jacques Rousseau
Maurice Adams & Willem Lemmens
26 oktober 2021
Over John Locke
Alexander Rosenthal
16 november 2021
Over John Rawls en Robert Nozick
Antoon Vandevelde
23 november 2021
Over Anthony Atkinson en Thomas Piketty
Koen Decancq & Matthias Somers
Herbekijk
Thomas Hobbes en het sociaal contract
In 1651 schreef filosoof Thomas Hobbes het boek ‘Leviathan’. Met dit boek legde hij de basis voor de moderne westerse politieke filosofie vanuit het perspectief van de sociaalcontract-theorie. Hoe modern is 'Leviathan'? Maurice Adams (Tilburg Law School) heeft het over Thomas Hobbes.Bekijk het webinar...
John Locke en het liberalisme
John Locke was een belangrijke filosoof in de vroege verlichting. Hij wordt beschouwd als de vader van het liberalisme. Wat was zijn visie op het sociaal contract? Politiek filosoof Alexander Rosenthal (Johns Hopkins University) zet John Locke in de context van het ontluikende liberalisme.Bekijk het webinar (in het Engels)...
John Rawls en Robert Nozick
In de 20ste eeuw hertaalden filosofen John Rawls en Robert Nozick het sociaalcontractdenken, elk op hun eigen manier. Antoon Vandevelde, emeritus professor wijsbegeerte aan de KU Leuven, schijnt zijn licht op het sociaal contract in de 20ste eeuw.Bekijk het webinar...
Anthony Atkinson en Thomas Piketty
Koen Decancq (Universiteit Antwerpen) en Matthias Somers (Denktank Minerva) kijken met de hedendaagse bril van Atkinson en Piketty naar de gevolgen en betekenis van het sociaalcontractdenken vandaag.Bekijk het webinar...
Downloads
De presentatie van Alexander Rosenthal
De presentatie van Antoon Vandevelde
Wanneer?
19 en 26 oktober 2021
16 en 23 november 2021
20.00-22.00 uur
Waar?
Live in aula R.008 op de stadscampus van de Universiteit Antwerpen.
Online via Zoom.
Hoe gaat dit in zijn werk?
Inschrijven
Deelname is gratis.
Vergeet niet om online in te schrijven
onderaan deze pagina.
Universiteit Antwerpen – Gebouw R
Locatie
Stadscampus – Gebouw R
Rodestraat 14, 2000 Antwerpen
Bekijk de plattegrond van de stadscampus…
Universiteit Antwerpen - Aula R.201
Met de fiets
Antwerpen heeft geïnvesteerd in veilige lange-afstandsfietsroutes naar het centrum van Antwerpen. Meer info op de website Slim naar Antwerpen.
Fietsenstalling
Op de campus is in totaal fietsenstalling voor bijna 1000 fietsen voorzien, verspreid over de verschillende gebouwen. Vind de dichtstbijzijnde fietsenstalling op de plattegrond van de stadscampus.
Velo
Het publieke fietsdeelsysteem van de stad Antwerpen ‘Velo’ is de oplossing voor je korte verplaatsingen binnen de Singel. De dichtstbijzijnde Velostations bij de campus vind je op het Mutsaardplein, in de Keizerstraat, op de Ossenmarkt, op de Paardenmarkt, in de Lange Nieuwstraat en aan het Hessenhuis.
Met het openbaar vervoer
Trein
Het Centraal Station van Antwerpen ligt op ongeveer een kwartier wandelen.
Met een abonnement op de Velo deelfietsen neem je een fiets aan het Centraal Station, en parkeer je 5 minuutjes later de fiets aan de Ossenmarkt, Paardenmarkt, Mutsaardplein, Keizerstraat of Lange Nieuwstraat.
Plan je reis van station tot station met de NMBS routeplanner.
Bus en tram
Bus 17 stopt aan de Paardenmarkt (halte Hessenbrug).
Tram 7 stopt ter hoogte van de Keizerstraat.
Tram 24 en tram 11 stoppen in de Lange Nieuwstraat (halte Sint Jacob).
Rooseveltplaats ligt op ongeveer tien minuten wandelen. Dit is een knooppunt voor zeer veel bus- en tramlijnen.
Plan je route en raadpleeg de dienstregeling op de website van De Lijn.
Park & Rides
Langs de verschillende invalshoeken van de stad liggen P+R-zones waar je je auto de hele dag gratis kan parkeren. Het zijn ideale locaties op een paar kilometer van de campus om over te stappen op de bus of de tram. Je kan ook je (vouw)fiets meenemen in de koffer.
Meer info vind je op de website van Stad Antwerpen.
Met de auto
Omwille van verschillende wegenwerken is de Antwerpse binnenstad niet vlot bereikbaar met de wagen. Daarom raden we je aan om met de fiets of het openbaar vervoer te komen of gebruik te maken van één van de Park & Rides.
Kom je toch met de wagen? Informeer je dan zeker vooraf op www.slimnaarantwerpen.be.
Bovendien bevindt de stadscampus zich in een rode parkeerzone. Dit wil zeggen dat je aan de kant van de weg maximum drie uur en enkel betalend kunt parkeren. (1ste uur: € 1,60 / 2de uur: + € 2,70 / 3de uur: + € 3,80). Deze tarieven gelden tussen 9.00 en 22.00 uur van maandag tot en met zaterdag.
Er zijn enkele publieke betaalparkings op wandelafstand. Volgende parkings liggen in de buurt van de stadscampus:
Parking Antwerp Shopping
Molenbergstraat 7, 2000 Antwerpen
Wandelafstand: 500 m | 6 min
Parking Sint-Jacob
St-Jacobsmarkt 81-83, 2000 Antwerpen
Wandelafstand: 550 m | 7 min
Parking ‘t Stad
Eikenstraat 9, 2000 Antwerpen
Wandelafstand: 600 m |7 min
Parking Shopping Meir
Korte Klarenstraat 10, 2000 Antwerpen
Wandelafstand: 550 m | 7 min
Parking Meir
Eiermarkt 33-35, 2000 Antwerpen
Wandelafstand: 750 m | 10 min
Wil je er graag bij zijn?
Deelname is gratis, maar vergeet niet om in te schrijven met het formulier hieronder.