De wereldgezondheidscrisis – lessons learnt

Drie jaar geleden organiseerde UCSIA een internationale academische workshop over epidemieën en wereldgezondheid. Professor Pierre Van Damme (VAXINFECTIO) en zijn collega’s Jean-Pierre Van geertruyden (Instituut voor Globale Gezondheid) en Philippe Beutels (CHERMID) van de Universiteit Antwerpen, nodigden toen, op vraag van UCSIA, toonaangevende onderzoekers uit voor een toelichting vanuit de wetenschap over de bestrijding van epidemieën en de sociale effecten die ermee gepaard gaan.

De centrale vraagstelling van de workshop is vandaag meer dan ooit pertinent. Welke factoren beïnvloeden de uitbraak van een epidemie? Wat is de impact van de globalisering? Wat leren we uit recente epidemieën? Hoe reageren beleid en media? Welk effect heeft dit op de bevolking en de aanpak op het terrein? Wat impliceert dit voor investering in basiszorg en vorming van experts?

Epidemioloog Roy Anderson van de School of Public Health van het Imperial College in London stelde toen dat het er bij een uitbraak op aankomt dat het beleid de mortaliteit tracht te beperken en poogt te voorkomen dat opnames pieken om de ziekenhuiscapaciteit te vrijwaren. Men dient tijd te kopen opdat er een vaccin kan worden ontwikkeld en de duur van de epidemie in te perken om de impact op de economie in te dijken.

Hij publiceerde onlangs een artikel in The Lancet over ‘How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?’

Marleen Boelaert van het Instituut voor tropische geneeskunde benoemde de factoren die epidemieën bevorderen. De urbanisatie in tropische landen, de uitbreiding van stedelijke kernen naar het hinterland, bevorderen het contact tussen mens en dier. 60 tot 70% van alle menselijke infecties zijn van dierlijke oorsprong. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot een heropleving van de slaapziekte in Kinshasa en de gele koorts in Brazilië. Ook de agro-industrie kan een nefaste invloed hebben. Zo trokken palmolieplantages in Guinea vleermuizen aan die het ebolavirus op de mens overdroegen.

Migratiestromen bevorderen de verspreiding van het virus en door de globalisering zijn infecties maar een vlucht verwijderd van bij ons, vult Rebecca Martin van het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention CDC aan. Ook conflictsituaties zijn bevorderlijk voor verspreiding van ziekte. Niet toevallig zijn Nigeria, Afghanistan en Pakistan de drie landen waar polio nog niet is uitgeroeid. De bestrijding van epidemieën vereist een sterke publieke gezondheidssector en wereldwijde collectieve actie. De Wereldgezondheidsorganisatie probeert dit te faciliteren.

Antropologe Heidi Larson, Directeur van het Vaccine Confidence Project (VCP) (met Europees regionaal bureau aan Universiteit Antwerpen) belichtte de psychologische reacties van lokale gemeenschappen als cruciale factor in het voorkomen en bestrijden van uitbraken van epidemieën. Vertrouwen in politieke leiders en wetenschappelijke expertise is van cruciaal belang.

Op voordracht van Pierre Van Damme ontving Heidi Larson vorig jaar een eredoctoraat van de Universiteit Antwerpen.

Zij schreef mee aan een recent artikel ‘The pandemic of social media panic travels faster than the COVID-19 outbreak’

Barbara Kerstiëns van het Directoraat Generaal Onderzoek en Innovatie van de Europese Commissie gaf duiding bij de Europese onderzoeksprogramma’s voor preventie en vroege detectie van epidemie-uitbraken. Het DG is aangesloten bij het ‘Global Research Collaboration for Infectious Diseases Preparedness’ netwerk GloPID-R en is betrokken bij de ‘Coalition for Epidemic Preparedness Innovations’ (CEPI) voor de ontwikkeling van vaccins.