Het Vlaamse Netwerk voor Service-Learning in Hoger Onderwijs organiseert een tweede online sessie met focus op het thema “Service-learning en diversiteit in een grootstedelijke context”. Tijdens deze sessie belichten we de mogelijkheden en uitdagingen van service-learning, als maatschappijbetrokken onderwijsvorm, om diversiteitsbewuste samenwerkingsverbanden tussen docent, student en middenveld binnen een grootstedelijke context te stimuleren. Welke methoden kunnen we inzetten om aandacht en begrip voor minderheidsstemmen- en standpunten in een service-learningproject te vergroten? Welke communicatietools kunnen we hiervoor gebruiken? Aan de hand van twee lezingen en de voorstelling van good practices ondersteunen we kennisdeling en uitdieping rond de inzet van community service-learning als katalysator van diversiteitssensitief samenwerken, samen leren en samenleven binnen een (groot)stedelijke context. 

Blended community service-learning in transnationaal perspectief

Mieke Schrooten en Erik Claes stellen hun CSL-projecten aan de Odisee Hogeschool voor.

De Odisee-studenten doen community service op twee sites in Molenbeek. Aan de linkse kant van het kanaal werken ze bij Samenslevingsopbouw Brussel met opbouwwerkers en rechthebbenden op een leefloon.

Aan de andere kant nemen ze hun engagement in het burgercollectief ‘Wijkacademie’, een soort van academie voor medeburgers die moeilijke thema’s, zoals radicalisering en politiegeweld, bespreekbaar wilt maken. Het initiatief ontstond vlak na de aanslagen in Parijs.

Erik Claes schetst een casus gegrepen uit de grootstedelijke praktijk en deelt de ervaringen en aandachtspunten van het CSL-project.

Mieke Schrooten geeft toelichting bij de internationale samenwerking via Erasmus+. Samen met enkel hoger onderwijsinstellingen uit Hongarije, Finland, Verenigd Koninkrijk, Nederland en België, ontwikkelden ze een blended learning cursus over stedelijke diversiteit en de uitdagingen voor sociaal werk voor de studenten.

Diversiteitssensitief maatschappijbetrokken onderwijs

Superdiversiteit is vandaag de realiteit. Maar er is nog een lange weg af te leggen om van diversiteit niet alleen een realiteit, maar ook de norm en zelfs een troef te maken. Daarom is het een must om onze jongeren te leren omgaan met diversiteit en meerstemmigheid en van hen kritische en bewuste wereldburgers te maken. Hier komt het belang van meer diversiteitssensitieve onderwijspraktijken bovendrijven.

Maar wat verstaan we nu onder diversiteitsbewust maatschappijbetrokken onderwijs en hoe vullen we dat concreet in? Welke leerinhouden, onderwijsmethodes en leerdoelen kunnen we inzetten?

Good practices

Samen leren van elkaar

Door Philine van Overbeeke (Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit).

Van september tot november 2020 namen 22 studenten deel aan de minor Inclusive & Emergent Leadership die gegeven werd door de faculteit bedrijfskunde en de faculteit sociologie. Het doel van het programma was het creëren van positieve impact op de Rotterdamse maatschappij. Tijdens interactieve sessies leerden studenten over de link tussen sociale ongelijkheid en ongelijkheid in het onderwijs, psychology of belonging, (on)bewuste vooroordelen en inclusief & emergent leiderschap. Vervolgens leerden zij hoe inclusief leiderschap dit kan aanpakken door anderen sterker te maken.

Hierna werden studenten gekoppeld aan middelbare scholieren uit een krachtwijk in Rotterdam. Vwo-leerlingen van deze school gaan vaak, ondanks hun capaciteiten, niet naar de universiteit. In dit uitwisselingsprogramma tussen leerlingen en studenten kregen de scholieren inzicht in het dagelijkse leven van EUR-studenten om hun te laten zien dat ook zij hier een plek verdienen. Dat de universiteit voor iedereen een uitdaging is, niet alleen voor “mensen zoals zij”. Tegelijk was het doel EUR-studenten bewuster te laten worden van de complexe wereld buiten hun eigen bubbel. Dit is zeker gelukt! Veel scholieren gaven na het programma aan zich geruster te voelen om de stap naar de universiteit te nemen en de studenten schreven razendenthousiaste beoordelingen over dit vak en hun leerproces wat betreft diversiteit en inclusief leiderschap. Win-win-win!

TACO Service-Learning :
leren door maatschappelijk engagement

Door Eva Brattinga en Leene Leyssen (UCLL)

Studenten uit diverse bacheloropleidingen worden uitgedaagd een levensechte ervaring op te doen waarin ze op zoek gaan naar een manier om de opgedane expertise uit hun opleiding te verbinden met een persoonlijk en direct of indirect maatschappelijk engagement in een welzijnsorganisatie. Voorbeelden van de service die ze vanuit de (acute) nood van de welzijnsorganisatie leveren, zijn : huiswerkbegeleiding bieden, gezinsondersteuning via sociaal huis, …

Naast de eigen vakinhoudelijke expertise werken ze ook vanuit de SDG’s, een kader rond kritisch denken en met de zes diversiteitscompetenties uit het DIVA-kader 6 sleutelcompetenties voor leren VOOR diversiteit | Diva (diversiteitinactie.be).

Via een onlineplatform (seesaw) brengen studenten hun leerroute in kaart en reflecteren ze hierop vanuit verschillende kaders (waaronder DIVA) en vanuit de peer-feedback. Daarnaast bieden enkele interactiesessies bijkomend houvast, verbinding en verdieping. Omdat studenten uit verschillende opleidingen en verschillende contexten komen, ontstaat er een mooie transdisciplinaire dialoog over hun maatschappelijk engagement en diversiteit.

Ook in de evaluatie van het OPO wordt de reflectie over de diversiteitscompetenties mee in rekening genomen.

Architectural Design Service-Learning (AD-SL)
in ‘Solidair Mobiel Wonen’ en ‘WoonBox’

Door Aurelie De Smet (KU Leuven Faculteit Architectuur), Burak Pak (KU Leuven Faculteit Architectuur), Geraldine Bruyneel (Samenlevingsopbouw Brussel) en Tineke Van Heesvelde (Samenlevingsopbouw Brussel).

Sinds 2017 werkten studenten van de Internationale Master Architectuur, doorheen verschillende ‘Architectural Design Service-Learning’ (AD-SL)1 vakken, mee aan twee onderzoeksprojecten van de Faculteit Architectuur van de KU Leuven en Samenlevingsopbouw Brussel rond de co-creatie van modulaire en mobiele woonvormen met en voor dak- en thuislozen uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

In deze bijdrage belichten we hoe de verschillende vormen van diversiteit in deze projecten – als gevolg van de verankering in de superdiverse Brusselse context, de uiteenlopende achtergronden van de betrokken eindgebruikers en de verschillende nationaliteiten van de studenten – bijdroegen aan het ontwikkelen van de inzichten, vaardigheden en talenten van alle deelnemers. We lichten toe hoe via AD-SL een collectieve leeromgeving gecreëerd werd waarin studenten, samen met alle andere partners, konden bijdragen aan het verbreden en verdiepen van het inzicht in de voorliggende problematiek en aan de co-creatie van innovatieve, veerkrachtige antwoorden hierop. We tonen aan hoe dit voor hen een kennismaking bood met minder voor de hand liggende ‘klanten’ en hen uitdaagde tot het in vraag stellen van hun eigen maatschappelijke rol, als architect en als burger.

Community Service-Learning: Mondgezondheid en Maatschappij

Door Martijn Lambert, UGent Mondgezondheid en Maatschappij Vakgroep Mondgezondheidswetenschappen.

Tijdens de leerlijn Mondgezondheid en Maatschappij, gedoceerd binnen de opleiding Tandheelkunde (Bachelor I, Bachelor II, Master I en Master II), komen toekomstige tandartsen gradueel in contact met de diverse samenleving waarin zij als zorgverlener zullen werken. Doordat de instroom in de opleiding Tandheelkunde beperkt wordt door een theoretisch toelatingsexamen, bestaat onze studentenpopulatie nagenoeg uitsluitend uit studenten met een ASO-vooropleiding en met een sterke socio-economische achtergrond.

Hiertegenover staat dat de patiënten met de meeste nood aan tandheelkundige zorg vaak aan de tegenovergestelde zijde van het socio-economische spectrum staan. Er is dus weinig overlap tussen de leefwereld van de tandartsen en die van een groot deel van hun patiënten. Wanneer dit niet wordt erkend, is het risico op wederzijdse vooroordelen en onbegrip groot.

De kerngedachte binnen onze leerlijn is dat niemand enige verdienste of schuld heeft aan waar hij of zij vandaan komt. Deze niet-oordelende context laat toe dat vrijuit over verschillen en ongelijkheden gesproken kan worden. Studenten leren dat ze wel degelijk het grootste deel van hun ‘eigen verdiensten’ te danken hebben aan hun omgeving, maar dat ze zich hier ook niet schuldig over moeten voelen. Zolang ze maar bereid zijn om met eenzelfde openheid te kijken naar mensen die minder bevoorrecht zijn in het leven. Concreet wordt Community Service-Learning geleidelijk opgebouwd door concrete ontmoeting, waarbij de focus steeds meer verschuift van theorie naar praktijk.

Voorbeelden hiervan zijn:

• BACH I: groepsgesprekken over patiëntencasussen waarin etniciteit en socio-economische status het kernthema zijn
• BACH II: schoolopdracht waarbij studenten een halve dag lesgeven over mondgezondheid en gezonde voeding in een diverse school in Gent.
• Master I: de studenten dienen een concreet project uit te werken in een welzijnsorganisatie om de mondgezondheid binnen deze organisatie op een structurele manier te verbeteren. De studenten mogen zelf een organisatie voordragen, wat de betrokkenheid en interesse sterk vergroot, ook later in hun carrière.
• Master II: klinische stage als tandarts binnen de diverse context van een Wijkgezondheidscentrum (in Ledeberg, Gent).

Community Service-Learning: een win-win voor studenten en non-profitorganisaties HOGENT, Stadscampus Aalst

Door Sven D’Hondt (Fiscaliteit Campus Aalst, HOGent)

Dit academiejaar startte HOGENT voor het eerst ‘Experience Lab’, een derdejaarsvak waarin de CSL-methodiek wordt toegepast. Studenten ‘bedrijfsmanagement’ van 4 verschillende afstudeerrichtingen (accountancy-fiscaliteit, financie- en verzekeringswezen, KMO-management en marketing) werden actief ondergedompeld in de werking van een non-profitorganisatie in Aalst. De organisaties werden op voorhand grondig gescreend en dienden een specifieke uitdaging aan te leveren waarvoor ze een oplossing zochten.

De lectoren matchten die specifieke vraag op maat van het afstudeerprofiel van de student. Tijdens een kick-offevent in Netwerk Aalst leerden de studenten alle deelnemende organisaties met hun specifieke vraag kennen. Alle studenten dienden individueel een weloverwogen keuze te maken voor welke organisatie ze aan de slag wilden gaan.

Naast de specifieke opdracht kregen studenten ook een algemene opdracht voorgeschoteld (interne en externe analyse/impactanalyse, SWOT,…), zaken waar een non-profitorganisatie vaak weinig tot geen competenties voor in huis heeft of waarvoor gewoonweg de tijd ontbreekt. Studenten leerden de werking van de organisatie goed kennen door zelf ook mee te draaien in de reguliere werking.

In het volledige opleidingsonderdeel worden studenten bewustgemaakt van duurzaamheid: studenten dienen hun organisatie te mappen vertrekkende vanuit de voor hen voornaamste SDG’s en gebruiken het ‘Flourishing Business Model Canvas’ als tool om hun organisatie voor te stellen. Tussentijds staan ook twee intervisies gepland waarbij studenten onderling feedback geven en op die manier verschillende insteken leren kennen van maatschappelijke uitdagingen (armoede, leerachterstand, honger, leven met een beperking, digitale ongeletterdheid, …) en mogelijke oplossingen.

De organisaties waarbij onze profielen terechtkunnen, waren vrij uiteenlopend, maar diversiteit was zeker een vaak voorkomend thema. Enkele voorbeelden van concrete samenwerkingen kan je terugvinden in voetnoot 1.

We geven graag meer diepgaande inzichten over hoe de samenwerking met de organisaties is opgezet, hoe dit is ingebed in het opleidingsprogramma, op welke manier de studenten begeleid en geëvalueerd worden en wat de ervaringen van de studenten zelf zijn.

Transdisciplinaire partnerschappen en duurzame transities in Brusselse wijken

Door Brecht Van der Schueren (Univer.City)

De Vrije Universiteit Brussel heeft in de afgelopen drie jaar een eigenzinnige kijk ontwikkeld op theorie en praktijk van CERL. In de komende jaren willen we deze opgedane kennis verder uitdiepen door Transitielabo’s in te richten: transdisciplinaire partnerschappen die duurzame transities willen realiseren in diverse Brusselse wijken. Door actief samen te werken met verschillende Brusselse partners willen we het maatschappelijke engagement van onze instelling vergroten en meer betrokken zijn in de stad.

Transdisciplinaire praktijken op poten zetten, kan echter uitdagend zijn. Een van de valkuilen bestaat erin dat we als kennisinstelling te prominent aanwezig zijn, waardoor de perspectieven of wensen van andere stakeholders minder op de voorgrond kunnen treden. Hier willen we als VUB-actoren reflexief en proactief mee omgaan. Momenteel plannen we daarom semigestructureerde wandelinterviews met diverse potentiële transitiepartners. Al wandelend hopen we de perspectieven, dromen, verwachtingen of angsten van onze partners beter te begrijpen. Wat is hun subjectieve lezing van de stad? Hoe manifesteren stedelijke uitdagingen en kansen zich volgens hen concreet in “urban space”? Vertrekkende van deze casus zouden we in deze sessie met jullie graag breed gedachten en ervaringen uitwisselen over het wat, hoe en waarom van inclusieve partnerschappen en gedeeld/gelijkwaardig eigenaarschap.