Gebundelde krachten

Om de sterk toegenomen eenzaamheid tegen te gaan, lanceerde de Vlaamse Regering een plan om zorgzame buurten uit te rollen. De manier waarop buurten fysiek en sociaal zijn vormgegeven, heeft een grote invloed op ons welzijn. Het creëert de basisvoorwaarden voor een maatschappij waarin mensen zich verbonden weten.

De toegang tot publieke parken en open ruimtes, de aanwezigheid van openbaar vervoer, de kwaliteit van huisvesting: we beseften dat het allemaal veel minder vrijblijvend was dan misschien gedacht.

Veel mensen begonnen los van de overheid spontaan te experimenteren met allerhande vormen van samenwerking, uitlenen en cocreatie. Gedeelde netwerken en gebundelde krachten waren een belangrijke sleutel tot een warme en duurzame samenleving. Hoe sterk zijn die netwerken vandaag?

Het programma

19.30 uur | Welkom en inleiding
door Erik De Bom, waarnemend directeur van UCSIA

19.40 uur | Plaats maken voor eenzaamheid
door Wouter Schepers (HIVA – KU Leuven)

Eenzaamheid wordt vaak benaderd als een individueel probleem, maar ook de buurt waarin we wonen speelt een belangrijke rol. De COVID-19-crisis toonde scherp hoe ingrijpend beperkingen in contact en mobiliteit kunnen zijn, en bracht ons grootse plannen om te investeren in nabijheid, zorgzame buurten en meer aandacht voor kwetsbare groepen. Maar wat hebben we daar intussen van gerealiseerd?

In deze lezing deelt Wouter Schepers inzichten uit het vierjarige Strategisch Basisonderzoek ‘A Lonely Planet’ (2022–2026), waarin meer dan 3.700 Vlamingen bevraagd werden en diepgaande buurtcasestudies werden uitgevoerd. Wouter verkent hoe sociale en fysieke buurtkenmerken — zoals contact met buren, voorzieningen, veiligheid en de inrichting van publieke ruimte — samenhangen met gevoelens van eenzaamheid. Daarbij staat hij ook stil bij de lessen die we sinds covid geleerd hebben: welke ambities zijn waargemaakt, welke bleven dode letter, en hoe kunnen buurten verder bouwen aan warme, zorgzame gemeenschappen die eenzaamheid helpen voorkomen, verminderen of een plaats geven?

Wouter Schepers is senior onderzoeker aan het onderzoeksinstituut HIVA – KU Leuven, waar hij sinds 2011 werkt rond thema’s als armoede, huisvesting en sociale inclusie. Momenteel voert hij een doctoraatsonderzoek uit over de relatie tussen buurtkenmerken en eenzaamheid, waarbij hij zich specifiek richt op kwantitatieve analyses.

20.20 uur | Burgers in beweging… over de kracht van burgerinitiatieven in een vitale democratie
door Nele Vanderhulst (Socius)

Veel burgers sloegen tijdens de pandemie zelf de handen in elkaar. Dat ging van kleinschalige en laagdrempelige manieren om spullen met elkaar te delen tot gedragen en goed uitgebouwde burgerinitiatieven. Nele Vanderhulst toont hoe zowel de pandemie als andere maatschappelijke evoluties en bewegingen (zoals Black Lives Matter) mensen meer bewust maakten van de eigen leefomgeving en hen deden nadenken over hoe te leven, te wonen, te werken, met elkaar om te gaan.

De bewustwording droeg bij aan een reeds ingezette golf van burgerinitiatieven. Burgers organiseren zich op eigen kracht en van onderuit. Ze spelen in op actuele maatschappelijke kwesties die door andere spelers onvoldoende worden opgenomen, of ze ontwikkelen een heel nieuwe aanpak rond dezelfde kwesties. Ze zetten in op diverse thema’s, zoals duurzame ontwikkeling, mobiliteit, welzijn en zorg, democratie, gelijke kansen… Ze organiseren zich lokaal, bovenlokaal, op Vlaams en zelfs internationaal niveau. Hiermee zijn ze een krachtige motor in de vernieuwing van het middenveld en vertellen ze overheden en gevestigde organisaties hoe het anders kan of moet.

Nele Vanderhulst werkte in het jeugdwerk, als organisatieadviseur en in het sociaal-cultureel werk. Ze is stafmedewerker bij Socius, het steunpunt voor sociaal-cultureel werk. Zij verdiept zich in politiserende praktijken en burgerinitiatieven.

21:00 uur | Vraag en antwoord

21:30 uur | Einde

U-turn: 5 jaar later

Dit is de derde lezing in de reeks U-turn: 5 jaar later. Daarin gaan we op zoek naar de blijvende impact van de coronaperiode.

Toen COVID-19 uitbrak in 2020, viel onze samenleving stil. Er ontstond ruimte om te dromen over een nieuwe manier van samenleven met meer aandacht voor menselijkheid, solidariteit en sociale rechtvaardigheid.

We zijn nu vijf jaar later. Wat is er overgebleven van deze mooie voornemens?

Bekijk ook de andere lezingen in de reeks:

Beluister de podcast Solidariteit Spreekt !

In het eerste seizoen van onze podcast Solidariteit Spreekt nemen we een aanloop naar de lezingenreeks U-turn: 5 jaar later.

Journaliste Linda De Win bekeek samen met experts de ontwikkelingen op het gebied van solidariteit, duurzaamheid en toekomstdenken doorheen de lens van de coronatijd.

Ontdek de podcastreeks Solidariteit Spreekt!