Een kerk die luistert: omgaan met verschillen

Studiedag kerkopbouw op 27 februari 2024

Het synodaal proces heeft eens te meer de verscheidenheid binnen de Vlaamse kerk in de verf gezet. Het mag duidelijk zijn dat de mensen die tot de kerk behoren, geen homogene categorie vormen: verschillende generaties, levensstijlen, engagementen en visies verenigen zich onder de kerktoren. Deze schakeringen worden misschien al te vaak genegeerd of met frustratie tegemoet getreden, maar is deze diversiteit niet ook een rijkdom, een uitnodiging, een leerschool bij uitstek? Een kerk die luistert, hoort ook de dissonanten in de symfonie.

Tijdens de studiedag ‘Een kerk die luistert’, onderzoeken we hoe we op een waardevolle manier kunnen omgaan met verschillen in de kerk. Deze studiedag bouwt verder op de symposia Parochie & ambt. Tussen renovatie en innovatie (2020) en Kerk vormen in een seculiere tijd (2022) en richt zich tot iedereen die verantwoordelijkheid opneemt in de kerk, van parochies tot bisdommen, van professionals tot vrijwilligers.

In het theoretische deel van de dag is het synodaal proces onze kapstok. Theoloog Jos Moons (ACPT, KU Leuven) deelt zijn inzichten over een synodale omgang met verschillen. Priorin Rebekka Willekes (Priorij Klaarland) getuigt over de wijsheid van de Regel van Benedictus als het gaat om diversiteit en samenhorigheid. In de namiddag zijn er verschillende workshops die uitnodigen tot gesprek en reflectie over verscheidenheid. Aan bod komen onder andere de fricties tussen generaties, meningsverschillen over liturgie en catechese, het bevorderen van dialoog in conflictsituaties, de methode van spirituele onderscheiding en het synodaal proces.

Klik op de foto om het album te openen.
© UCSIA vzw / Gilke Gunst

Programma

Diversiteit denken en doen: de uitdaging van een synodale kerk – Jos Moons (ACPT, KU Leuven)

Een synodale kerk wil iedereen mee betrekken in de weg die we samen gaan. We luisteren samen naar de Heilige Geest. Maar we verschillen onderling sterk in ons bidden, denken, en geloven. Deze bijdrage gaat over die diversiteit. Hoe kunnen we zó over de éne kerk denken dat er ruimte is voor diversiteit? En praktisch gezien: hoe doen we diversiteit? Welke deugden moeten we afstoffen? Volgens Jos Moons doet diversiteit zich eerst voor als een uitdaging en blijkt het met verloop van tijd een bron van geluk te zijn.

Jos Moons

Jos Moons

Jos Moons (°1980) is jezuïet. Hij werkt aan de KU Leuven als studentenpastor, docent, en onderzoeker op het gebied van synodaliteit. Hij publiceerde onder andere De kunst van de geestelijke begeleiding (Averbode, 2019), zette met Sim D’Hertefeld een online cursus luisteren op (kerknet academie), en redigeerde een bundel over synodaliteit, Op weg naar een luisterende Kerk. Synodale ervaringen in verleden en heden (Halewijn, 2022).

Gelijke monniken, gelijke kappen? – Rebekka Willekes (Priorij Klaarland)

Gelijke monniken, gelijke kappen? Zo ziet het er misschien uit, maar de Regel van Benedictus (6de eeuw) geeft ruimte aan de verschillen tussen de monniken. Karakters, achtergrond, behoeften en meningen tot zelfs manieren van geloven en bidden zijn voor iedereen weer anders. “Ongelijke monniken en toch één gemeenschap” zou beter passen als typering voor het kloosterleven toen en nu. De vraag die centraal staat in deze lezing is hoe Benedictus omgaat met verschillen in gemeenschap, en hoe de synodaliteit in de besluitvorming die hij beschrijft, verschillen vruchtbaar kan maken.

Rebekka Willekes

Rebekka Willekes

Zr Rebekka Willekes woont in de priorij Onze-Lieve-Vrouw van Klaarland in Bocholt, een trappistinnenklooster. Ze is ingetreden in 2002 en sinds 2011 priorin van de gemeenschap. Ze heeft geneeskunde en theologie gestudeerd in Utrecht. In Op weg naar een luisterende Kerk. Synodale ervaringen in verleden en heden van Jos Moons, Sjoerd Mulder en Karim Schelkens (red.) schreef ze een hoofdstuk over synodaliteit in de Regel van Benedictus en haar ervaring daarmee in de praktijk.

 

Workshopronde 1

Een intergenerationeel gesprek over de richting die de kerk uit moet

Welke richting moet de kerk uit? Die vraag beroert al sinds mensenheugenis de gemoederen. Dat was in de recente kerkgeschiedenis sinds het Tweede Vaticaans Concilie niet anders. Er is een bijna permanente tweestrijd tussen behoudsgezinden en hervormingsgezinden. Maar die verschillen in kerkvisie doen zich niet alleen voor in één generatie of tussen regio’s en continenten (het vooruitstrevende West-Europa, tegenover conservatieven in Oost-Europa, Afrika en de VS), ze is ook te merken tussen de verschillende generaties. De generatie van het Concilie hoopte vooral op vernieuwingen en hervormingen, bij jongeren zien we vandaag soms een hang naar een duidelijke identiteit die maakt dat ze opnieuw conservatiever zijn. Hoe kijken jong en minder jong aan tegen de katholieke identiteit? Welke kerkvisie hebben ze en hoe bepaalt dat hun droom over de kerk van de toekomst?

Panel: Christa Damen (KOV / IPB), Ignace d’Hert (Dominicus Gent), Sofi Van Ussel (IJD)
Moderator: Geert De Cubber (bisdom Gent)

Diversiteit in de katholieke kerk. Jos Moons in gesprek met Alphonse Borras (peritus van de Synode 2023)

Het synodale proces maakt duidelijk dat de katholieke kerk divers is. Dat was onder de oppervlakte altijd wel duidelijk trouwens, maar er was een neiging tot uniformering. Diversiteit is mooi, maar ook lastig. Tijdens dit gesprek hebben Jos Moons en Alphonse Borras het over de omgang met diversiteit door de Synode van oktober 2023 en denken we na over hoe de kerkelijke cultuur en organisatie beter ruimte kunnen maken voor diversiteit, zonder ook de eenheid uit het oog te verliezen. Er zal uitgebreid de kans zijn voor vragen en reacties uit het publiek.

Alphonse Borras is canonist en voormalig vicaris-generaal van het bisdom Luik. Tijdens de Synode van oktober 2023 was hij lid van de expertengroep van de Voorbereidende Theologische Commissie.

Spirituele onderscheiding

Om te groeien als synodale kerk is een overlegcultuur nodig die vertrekt vanuit stilte en persoonlijk gebed. Aan de hand van concrete ervaringen van de deelnemers en inzichten vanuit de Geestelijke Oefeningen van Ignatius van Loyola verkennen we samen hoe we onze vergaderstijl kunnen bijsturen om dieper te luisteren naar het spreken van de Geest. GeOS-begeleiders Carine Devogelaere en Hilde Pex vertrekken hierbij van het ‘geestelijk gesprek’ zoals beschreven in het boekje De synodale weg. Leren en doen (Halewijn, 2021). In een gemeenschappelijke onderscheiding worden verschillen niet weggewerkt, maar vinden leden van de groep elkaar op een dieper niveau.

Carine Devogelaere en Hilde Pex hebben beiden een opleiding gevolgd om de Geestelijke Oefeningen van Ignatius van Loyola in groep te begeleiden en zijn lid van het begeleidersteam voor gemeenschappelijke onderscheiding van het Platform voor ignatiaanse spiritualiteit. In de voorbije jaren werkten ze reeds op diverse plekken mee aan vorming rond het synodaal proces.

Meningsverschillen over liturgie & catechese: een evenwichtsoefening

Wanneer je met catechisten, ouders die een initiatiesacrament voor een kind aanvragen of vrijwilligers in een parochie spreekt, zal dat gesprek vaak gaan over uitdagende vraagstukken of meningsverschillen op het vlak van liturgie of catechese.

Dat gesprek zou in theorie verrijkend en verbindend kunnen zijn, maar is in de praktijk vaak pijnlijk en splitsend. Een dergelijk gesprek is een evenwichtsoefening om niet in vele valkuilen te trappen. Hoe kunnen we deze evenwichtsoefening in deze terreinen het best aanpakken?

Onder leiding van Birger Dassonneville (ICL) & Bart Willemen (ICC) oefenen we er samen op aan de hand van enkele aangereikte voorbeelden.

Birger Dassonneville is priester van het bisdom Brugge en studeerde liturgie aan het Institut Supérieur de Liturgie in Parijs. Hij is werkzaam bij de Interdiocesane Commissie voor Liturgie (ICL), is diocesaan medewerker voor roepingenpastoraal en meewerkend priester in Roeselare.

Bart Willemen is secretaris van de Interdiocesane Commissie voor Catechese (ICC), godsdienstleerkracht en stafmedewerker voor catechese in bisdom Antwerpen. Hij behaalde de master theologie, master taal-en letterkunde en bachelor rechten. Hij is gehuwd en vader van 4 kinderen.

‘Botst het niet, dan klikt het’ – Over omgaan met verscheidenheid op de werkvloer

Wie actief is in het pastorale werkveld, weet dat het niet altijd gemakkelijk is om op een harmonieuze manier samen te werken. Die samenwerking wordt door heel veel factoren bepaald. Als het niet meer lukt om harmonieus met elkaar om te gaan, steken conflicten de kop op. Die kunnen heftig zijn en vergen veel energie. En toch zijn niet alle conflicten negatief. Ze kunnen juist nuttig en vruchtbaar zijn, als ze goed opgepakt en geleid worden.

In de werkwinkel ‘Botst het niet, dan klikt het’ onder leiding van Trees Lavens (bisdom Brugge), benaderen we een conflict als een botsing van waarheden die niet in één verhaal passen. We bekijken hoe vanuit het teamdoelmatigheidsmodel het conflict op een goede manier kan benaderd worden. Aan de hand van concrete casussen verkennen we verschillende conflictstrategieën.

Trees Lavens was jarenlang educatief medewerker in CCV en begeleider van parochiepastoraal. Momenteel is ze adjunct van de bisschoppelijk gedelegeerde voor de parochies en tevens verantwoordelijk voor het medewerkersbeleid in bisdom Brugge.

Workshopronde 2

Een intergenerationeel gesprek over de richting die de kerk uit moet

Welke richting moet de kerk uit? Die vraag beroert al sinds mensenheugenis de gemoederen. Dat was in de recente kerkgeschiedenis sinds het Tweede Vaticaans Concilie niet anders. Er is een bijna permanente tweestrijd tussen behoudsgezinden en hervormingsgezinden. Maar die verschillen in kerkvisie doen zich niet alleen voor in één generatie of tussen regio’s en continenten (het vooruitstrevende West-Europa, tegenover conservatieven in Oost-Europa, Afrika en de VS), ze is ook te merken tussen de verschillende generaties. De generatie van het Concilie hoopte vooral op vernieuwingen en hervormingen, bij jongeren zien we vandaag soms een hang naar een duidelijke identiteit die maakt dat ze opnieuw conservatiever zijn. Hoe kijken jong en minder jong aan tegen de katholieke identiteit? Welke kerkvisie hebben ze en hoe bepaalt dat hun droom over de kerk van de toekomst?

Panel: Christa Damen (KOV / IPB), Ignace d’Hert (Dominicus Gent), Sofi Van Ussel (IJD)
Moderator: Geert De Cubber (bisdom Gent)

Diversiteit in de katholieke kerk. Jos Moons in gesprek met Alphonse Borras (peritus van de Synode 2023)

Het synodale proces maakt duidelijk dat de katholieke kerk divers is. Dat was onder de oppervlakte altijd wel duidelijk trouwens, maar er was een neiging tot uniformering. Diversiteit is mooi, maar ook lastig. Tijdens dit gesprek hebben Jos Moons en Alphonse Borras het over de omgang met diversiteit door de Synode van oktober 2023 en denken we na over hoe de kerkelijke cultuur en organisatie beter ruimte kunnen maken voor diversiteit, zonder ook de eenheid uit het oog te verliezen. Er zal uitgebreid de kans zijn voor vragen en reacties uit het publiek.

Alphonse Borras is canonist en voormalig vicaris-generaal van het bisdom Luik. Tijdens de Synode van oktober 2023 was hij lid van de expertengroep van de Voorbereidende Theologische Commissie.

Spirituele onderscheiding

Om te groeien als synodale kerk is een overlegcultuur nodig die vertrekt vanuit stilte en persoonlijk gebed. Aan de hand van concrete ervaringen van de deelnemers en inzichten vanuit de Geestelijke Oefeningen van Ignatius van Loyola verkennen we samen hoe we onze vergaderstijl kunnen bijsturen om dieper te luisteren naar het spreken van de Geest. GeOS-begeleiders Carine Devogelaere en Hilde Pex vertrekken hierbij van het ‘geestelijk gesprek’ zoals beschreven in het boekje De synodale weg. Leren en doen (Halewijn, 2021). In een gemeenschappelijke onderscheiding worden verschillen niet weggewerkt, maar vinden leden van de groep elkaar op een dieper niveau.

Carine Devogelaere en Hilde Pex hebben beiden een opleiding gevolgd om de Geestelijke Oefeningen van Ignatius van Loyola in groep te begeleiden en zijn lid van het begeleidersteam voor gemeenschappelijke onderscheiding van het Platform voor ignatiaanse spiritualiteit. In de voorbije jaren werkten ze reeds op diverse plekken mee aan vorming rond het synodaal proces.

Meningsverschillen over liturgie & catechese: een evenwichtsoefening

Wanneer je met catechisten, ouders die een initiatiesacrament voor een kind aanvragen of vrijwilligers in een parochie spreekt, zal dat gesprek vaak gaan over uitdagende vraagstukken of meningsverschillen op het vlak van liturgie of catechese.

Dat gesprek zou in theorie verrijkend en verbindend kunnen zijn, maar is in de praktijk vaak pijnlijk en splitsend. Een dergelijk gesprek is een evenwichtsoefening om niet in vele valkuilen te trappen. Hoe kunnen we deze evenwichtsoefening in deze terreinen het best aanpakken?

Onder leiding van Birger Dassonneville (ICL) & Bart Willemen (ICC) oefenen we er samen op aan de hand van enkele aangereikte voorbeelden.

Birger Dassonneville is priester van het bisdom Brugge en studeerde liturgie aan het Institut Supérieur de Liturgie in Parijs. Hij is werkzaam bij de Interdiocesane Commissie voor Liturgie (ICL), is diocesaan medewerker voor roepingenpastoraal en meewerkend priester in Roeselare.

Bart Willemen is secretaris van de Interdiocesane Commissie voor Catechese (ICC), godsdienstleerkracht en stafmedewerker voor catechese in bisdom Antwerpen. Hij behaalde de master theologie, master taal-en letterkunde en bachelor rechten. Hij is gehuwd en vader van 4 kinderen.

‘Botst het niet, dan klikt het’ – Over omgaan met verscheidenheid op de werkvloer

Wie actief is in het pastorale werkveld, weet dat het niet altijd gemakkelijk is om op een harmonieuze manier samen te werken. Die samenwerking wordt door heel veel factoren bepaald. Als het niet meer lukt om harmonieus met elkaar om te gaan, steken conflicten de kop op. Die kunnen heftig zijn en vergen veel energie. En toch zijn niet alle conflicten negatief. Ze kunnen juist nuttig en vruchtbaar zijn, als ze goed opgepakt en geleid worden.

In de werkwinkel ‘Botst het niet, dan klikt het’ onder leiding van Trees Lavens (bisdom Brugge), benaderen we een conflict als een botsing van waarheden die niet in één verhaal passen. We bekijken hoe vanuit het teamdoelmatigheidsmodel het conflict op een goede manier kan benaderd worden. Aan de hand van concrete casussen verkennen we verschillende conflictstrategieën.

Trees Lavens was jarenlang educatief medewerker in CCV en begeleider van parochiepastoraal. Momenteel is ze adjunct van de bisschoppelijk gedelegeerde voor de parochies en tevens verantwoordelijk voor het medewerkersbeleid in bisdom Brugge.

Verder lezen

Op weg naar een luisterende Kerk. Synodale ervaringen in verleden en heden

Op weg naar een luisterende Kerk. Synodale ervaringen in verleden en heden

Jos Moons, Sjoerd Mulder & Karim Schelkens

Paus Franciscus stuurt aan op een stijl van Kerk zijn die benadrukt dat gelovigen samen onderweg zijn. Dat is nog behoorlijk zoeken, want hoe kunnen gelovigen zich beter leren uitspreken en bisschoppen beter leren luisteren? Hoe gaan religieuze tradities om met meningsverschillen?

Dit boek presenteert de verrassende rijkdom aan bestaande ervaringen met synodaliteit, bijvoorbeeld binnen religieuze ordes als de benedictijnen, dominicanen en jezuïeten. Van oudsher kennen ook de anglicaanse, protestantse en orthodoxe wereld vormen van dialogische besluitvorming. Verder komen recente experimenten zoals de Synodale Weg in Duitsland aan bod, naast ervaringen uit Latijns-Amerika en de Afrikaanse palavercultuur.

Synodaliteit bestaat eigenlijk al, meer dan misschien gedacht.

Met bijdragen van Sandra Arenas, Michael Bakker, Eugene Duffy, Stefan Gärtner, Christopher Hill, Austen Ivereigh, Arnaud Join-Lambert, Leo Koffeman, Thieu Lamberigts, Jan Loffeld & Hendrik Roos, Stefan Mangnus, Jos Moons, Cassien Mulindahabi, Peter Nissen, Mark Rotsaert, Herman Teule, Paul van Geest, Geert van Oyen, Michel Van Parys, Piet Verhagen, Peter-Ben Smit, Hildegard Warnink, Rebekka Willekes.

Organisatoren

UCSIA vzw

Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen

IPB

Interdiocesaan Pastoraal Beraad

ICC

Interdiocesane Commissie voor Catechese

ACPT

Academisch Centrum voor Praktische Theologie

UCSIA

Koningstraat 2
B-2000 Antwerpen
info@ucsia.be
Tel. +32 (0)3 265 49 60

Voorlopige locatie tijdens de renovatiewerken:
Blindestraat 14, 2000 Antwerpen