Waarom deelnemen?
Je krijgt les van experts uit verschillende disciplines.
Tijdens een excursie naar Brussel ga je in gesprek met beleidsmakers over actuele kwesties en spanningen die de EU-agenda domineren.
Je steekt zelf de handen uit de mouwen en werkt mee in een sociale organisatie die migranten ondersteunt in de stad Antwerpen.
Je deelt je ervaringen en bevindingen met collega’s en mag de resultaten presenteren aan de organisatoren en sociale partners.
Dit programma maakt deel uit van de Antwerp Summer & Winter University.
Hoe deelnemen?
Het programma is ontwikkeld voor laatste jaars masterstudenten en doctoraatsstudenten aan universiteiten binnen en buiten Europa.
De deelnamekosten zijn € 350. Dit is inclusief cursusmateriaal, koffiepauzes, lunches, sociale activiteiten en afscheidsdiner. Reis en verblijf zijn niet inbegrepen. Studenten aan de UAntwerpen krijgen na deelname aan het programma € 150 terugbetaald.
De uiterste inschrijfdatum is 24 november 2024. Aanvragers krijgen bericht over de selectieresultaten op 2 december 2024.
Succesvolle afronding van de winterschool kan worden beloond met 3 studiepunten volgens het European Credit Transfer System (ECTS). De studiepunten worden toegekend door de Universiteit Antwerpen op basis van 100% (actieve) deelname aan de winterschool, het groepswerk en het indienen van een portfolio op het einde van de cursus.
Conceptnota
Het grondbeginsel van het Europese project is solidariteit als middel voor cohesie tussen de lidstaten en als waarde bij het aanpakken van Europese en mondiale uitdagingen.
Solidariteit als kompas
Oprichter Robert Schuman beschreef het zo in zijn verklaring van 9 mei 1950, die de basis legde voor de Europese Unie:
“Europa zal niet in één keer worden gemaakt, of volgens één enkel plan: het zal worden gevormd door concrete maatregelen die een feitelijke solidariteit tot stand brengen.”
In 2025 wordt de 75e verjaardag van deze verklaring herdacht.
Europa moest meer zijn dan een economische unie en Schuman bood solidariteit aan als kompas om toekomstige uitdagingen aan te gaan en de Europese samenwerking op lange termijn te versterken. Dit is vandaag nog even relevant als in zijn tijd en als Europese naties en burgers zijn wij geroepen om bij te dragen aan dit Europese ideaal ‘in wording’.
Migratiecrisis
Een van de hardnekkige uitdagingen is de aanpak van de migratiecrisis, die centraal staat in deze eerste editie van de winterschool.
Er is dringend behoefte aan meer solidariteit tussen de lidstaten bij de opvang van wereldwijde migranten, die een beroep doen op menselijke waardigheid, een morele verplichting zoals paus Franciscus stelt:
“Bovenal vraag ik leiders en wetgevers en de hele internationale gemeenschap om de realiteit van degenen die door geweld ontheemd zijn geraakt, te confronteren met effectieve projecten en nieuwe benaderingen om hun waardigheid te beschermen, de kwaliteit van hun leven te verbeteren en de uitdagingen aan te gaan die voortkomen uit moderne vormen van vervolging, onderdrukking en slavernij.”
Solidariteit en menselijke waardigheid
Om te begrijpen wat er op het spel staat, zal de UCSIA-winterschool deze concepten onderzoeken vanuit een filosofisch en historisch perspectief.
Dat schept een theoretisch kader voor de presentaties die volgen over:
De sociale constructie van Europa door middel van verworven rechten en instrumenten (sociale fondsen en de Europese pijler voor sociale rechten) voor de bescherming van migrerende EU-burgers en arbeidskrachten binnen de Unie en hoe dit zou kunnen worden uitgebreid naar niet-EU-burgers. (dag 2)
De politieke spanningen bij het opstellen van het migratiebeleid op EU-niveau en het vinden van een gemeenschappelijke basis of eenheid in verscheidenheid, terwijl de lasten worden verdeeld op basis van subsidiariteit en de samenwerking met derde landen wordt versterkt. (dag 3)
De rechtsgrondslagen die een rechtvaardig migratieregime ondersteunen en beheren.
Concrete ondersteuning
Naast het theoretische kader zal de winterschool concrete manieren presenteren om kwetsbare migrantengroepen te ondersteunen en te beschermen. (dag 5)
Opbouw programma
Het onderwerp van de editie van dit jaar wordt in een openingslezing aan het grote publiek gepresenteerd.
In de ochtend volgen de studenten theoretische cursussen. In de namiddag gaan de studenten aan de slag bij lokale organisaties die met migranten werken en reflecteren ze in groep over deze ervaring, volgens de community service-learning aanpak.
Een excursie naar de Europese instituten in Brussel, met de mogelijkheid om beleidsmakers te ontmoeten, completeert het programma van deze interdisciplinaire en interactieve winterschool, ontwikkeld voor studenten (laatste jaar masters en PHD) van universiteiten binnen en buiten Europa.
Cursus I - De intellectuele geschiedenis van de Europese solidariteit
op maandag 3 februari 2025
9.00 uur
Historische en hedendaagse spanningen en debatten - Herbert De Vriese & Henk de Smaele
Solidariteit is niet onomstreden. Iedereen die vandaag de dag komt met een pleidooi voor de noodzaak van solidariteit kan een reeks klassieke bezwaren verwachten. Meningsverschillen over het belang van solidariteit blijken vaak meningsverschillen over de precieze voorwaarden van solidariteit. In deze eerste inleidende les verkennen we drie historische contexten om de ideologische spanningen en theoretische debatten te laten zien die zich manifesteren rond het idee van solidariteit.
Herbert De Vriese is professor aan het Centrum voor Europese Filosofie van de Universiteit Antwerpen. In 2011 promoveerde hij aan de Universiteit Antwerpen op een proefschrift over de Jonge Hegelianen, een groep Duitse denkers die een praktische draai gaven aan Hegels filosofie. Zijn centrale onderzoeksinteresse betreft de transformatie van de Europese filosofie in de overgang van Hegel naar Nietzsche, de zogenaamde ‘revolutionaire breuk’ in de negentiende-eeuwse filosofie. In een breder perspectief onderzoekt hij de geschiedenis van de moderne metafysica(kritiek) en het verband tussen de geschiedenis van de filosofie en de cultuurgeschiedenis. Samen met Guido van Heeswijck heeft hij de ontgoochelingsthese van Max Weber verder uitgewerkt in relatie tot tal van actuele maatschappelijke problemen. Hij is coördinator van de lezingenreeks en de Lenteschool over Filosofische Bronnen van Europese Identiteit.
Henk de Smaele is hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen. Hij begon zijn carrière als politiek historicus en bestudeerde negentiende-eeuwse Belgische verkiezingen en partijen (met de nadruk op de katholieke partij). Zijn onderzoeksfocus is verschoven naar de geschiedenis van gender en seksualiteit, en – meer recent – naar de geschiedenis van culturele ontmoetingen tussen Europese en Ottomaans/Turkse burgers in de negentiende en twintigste eeuw. Hij is geïnteresseerd in het uitdagen van het nog steeds dominante paradigma van ‘modernisering’ in veel van de hedendaagse geschiedschrijving.
Hij is voornamelijk verbonden aan de onderzoekseenheid Macht in de Geschiedenis: Centrum voor Politieke Geschiedenis. Daarnaast is hij betrokken bij verschillende interdisciplinaire projecten rond gender en seksualiteit, waarbij hij regelmatig samenwerkt met collega’s uit andere disciplines van het Netwerk Antwerpse Gender- en Seksualiteitstudies (A*). Hij is ook verbonden aan het Antwerps Onderzoeksinstituut voor de Kunsten (ARIA), waarvan hij de eerste voorzitter was (2014-2017). Hij was Visiting Research Fellow aan de University of Sussex (2002-2003), Honorary Lecturer aan het departement Geschiedenis van University College London (2015-2017) en Visiting Research Fellow van het Birkbeck Institute for Social Research, University of London (2017-2018). Hij is ook medevoorzitter van het Belgisch Archief en Onderzoekscentrum voor Vrouwengeschiedenis (Brussel) en stichtend lid van het Forum for Belgian Research in History of Women, Gender and Sexuality.
10.30 uur
Koffiepauze
10.45 uur
Framing en contextualisering van het concept - Herbert De Vriese & Henk de Smaele
Uitgaande van de inzichten in deze drie casestudies proberen we een meer algemene visie te ontwikkelen. Het concept solidariteit wordt verfijnd door het te onderscheiden van andere vormen van steun en vereniging. Ten slotte geven we het een specifieke context om zinvolle theoretische argumentatie mogelijk te maken.
Herbert De Vriese is professor aan het Centrum voor Europese Filosofie van de Universiteit Antwerpen. In 2011 promoveerde hij aan de Universiteit Antwerpen op een proefschrift over de Jonge Hegelianen, een groep Duitse denkers die een praktische draai gaven aan Hegels filosofie. Zijn centrale onderzoeksinteresse betreft de transformatie van de Europese filosofie in de overgang van Hegel naar Nietzsche, de zogenaamde ‘revolutionaire breuk’ in de negentiende-eeuwse filosofie. In een breder perspectief onderzoekt hij de geschiedenis van de moderne metafysica(kritiek) en het verband tussen de geschiedenis van de filosofie en de cultuurgeschiedenis. Samen met Guido van Heeswijck heeft hij de ontgoochelingsthese van Max Weber verder uitgewerkt in relatie tot tal van actuele maatschappelijke problemen. Hij is coördinator van de lezingenreeks en de Lenteschool over Filosofische Bronnen van Europese Identiteit.
Henk de Smaele is hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen. Hij begon zijn carrière als politiek historicus en bestudeerde negentiende-eeuwse Belgische verkiezingen en partijen (met de nadruk op de katholieke partij). Zijn onderzoeksfocus is verschoven naar de geschiedenis van gender en seksualiteit, en – meer recent – naar de geschiedenis van culturele ontmoetingen tussen Europese en Ottomaans/Turkse burgers in de negentiende en twintigste eeuw. Hij is geïnteresseerd in het uitdagen van het nog steeds dominante paradigma van ‘modernisering’ in veel van de hedendaagse geschiedschrijving.
Hij is voornamelijk verbonden aan de onderzoekseenheid Macht in de Geschiedenis: Centrum voor Politieke Geschiedenis. Daarnaast is hij betrokken bij verschillende interdisciplinaire projecten rond gender en seksualiteit, waarbij hij regelmatig samenwerkt met collega’s uit andere disciplines van het Netwerk Antwerpse Gender- en Seksualiteitstudies (A*). Hij is ook verbonden aan het Antwerps Onderzoeksinstituut voor de Kunsten (ARIA), waarvan hij de eerste voorzitter was (2014-2017). Hij was Visiting Research Fellow aan de University of Sussex (2002-2003), Honorary Lecturer aan het departement Geschiedenis van University College London (2015-2017) en Visiting Research Fellow van het Birkbeck Institute for Social Research, University of London (2017-2018). Hij is ook medevoorzitter van het Belgisch Archief en Onderzoekscentrum voor Vrouwengeschiedenis (Brussel) en stichtend lid van het Forum for Belgian Research in History of Women, Gender and Sexuality.
11.45 uur
Koffiepauze
12.00 uur
Paradigma's en typologieën - Alessandro Volpe
Deze lezing heeft als doel de Europese solidariteit en haar belangrijkste facetten en paradigma’s te introduceren door ook enkele van hun gebreken en voordelen te onderbouwen in verband met voorbeelden van hun concrete implementatie in de Europese realiteit. De lezing probeert een beschrijvende kijk te geven op deze belangrijkste paradigma’s en een voorzichtige ontwikkeling van de post-identitaire benadering van Europese solidariteit, vertrekkend van een herwaardering van het concept zelf van moderne solidariteit.
Alessandro Volpe is onderzoeker Morele Filosofie aan de Faculteit Filosofie van de Vita-Salute San Raffaele Universiteit in Milaan. Hij is lid van het Europees Centrum voor Sociale Ethiek. Zijn onderzoek richt zich op hedendaagse kritische theorie, het idee van solidariteit en de relatie tussen Europa en filosofie.
Daarvoor was hij onderzoeker en promoveerde hij in de filosofie aan de Vita-Salute San Raffaele Universiteit. Hij was ook onderzoeker aan de Fondazione Fratelli Confalonieri (Milaan) en gastdocent (2019-2020) in de Cluster of Excellence “Normative Orders” aan de J.W. Goethe Universiteit in Frankfurt am Main, onder begeleiding van Rainer Forst. Momenteel doceert hij “De westerse traditie: Moral and Political Values” aan de Universiteit van Milaan-UniSR en ‘Ethiek voor Ingenieurs’ aan de Carlo Cattaneo Universiteit in Castellanza (VA). Hij is lid van de Italiaanse Vereniging voor Kritische Theorie; de Italiaanse Vereniging voor Morele Filosofie; lid van de redactieraad van het wetenschappelijke tijdschrift “The Future of Science and Ethics”.
Sinds 2022 is hij ook wetenschappelijk adviseur voor Fondazione Umberto Veronesi. Sinds 2017 is hij coördinator van het permanente seminar “History, Utopia, Emancipation” bij UniSR en sinds 2021 co-curator van de reeks seminars “Europa anni ’20”, in samenwerking met Casa della Cultura in Milaan, een project dat in 2022 de “University4EU”-prijs heeft gewonnen.
13.00 uur
Lunchpauze
14.00 uur
Introductie van de studentenopdracht
15.30 uur
Stadswandeling in Antwerpen - Mensen met een missie
19.00 uur
Mobiliteit en transnationaal burgerschap - Marie-Claire Foblets
De abstract van deze presentatie wordt binnenkort toegevoegd.
Marie-Claire Foblets is directeur van het Max Planck Instituut voor Sociale Antropologie. Ze werd geboren in België en raakte al snel geïnteresseerd in pluriforme samenlevingen en de voorwaarden voor duurzame vrede tussen diverse groepen. Ze volgde een rechtenopleiding aan de universiteiten van Antwerpen (1977-1979) en Leuven (1979-1982) in België en studeerde naast rechten ook Thomistische filosofie. Dankzij een studiebeurs (1982-1983) kreeg ze de kans om verder te studeren in de filosofie aan de Wilhelms-Universität van Münster, in Nordrhein-Westfalen, Duitsland, en om haar studies sociale en culturele antropologie af te ronden (1985). Na haar studies werd ze opgeroepen tot lid van de Franstalige afdeling van de Brusselse balie. Ze oefende een decennium lang haar beroep uit bij een kantoor dat gespecialiseerd was in migratie en minderheden. In dezelfde periode verdedigde ze haar doctoraatsthesis in sociale en culturele antropologie, die in grote mate geïnspireerd was door haar juridische praktijk. Marie-Claire Foblets doceert al meer dan twintig jaar rechten en sociale en culturele antropologie aan de universiteiten van Antwerpen en Brussel. Voordat ze lid werd van de Max Planck Society in maart 2012, was ze professeur ordinaire (gewoon hoogleraar) aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar ze aan het hoofd stond van het Instituut voor Migratierecht en Juridische Antropologie. Ze is ook lid geweest van verschillende netwerken van onderzoekers die zich richten op de studie van de toepassing van islamitisch recht in Europa of op recht en migratie in Europa, waaronder de Association française d’anthropologie du droit (AFAD), waarvan ze enkele jaren medevoorzitter was. In 2001 werd ze verkozen tot lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB). In 2004 ontving ze de Francquiprijs, de meest prestigieuze wetenschappelijke onderscheiding in de menswetenschappen in België. In 2012 aanvaardde Prof. Foblets haar huidige functie bij de Max Planck Society, met het oog op de oprichting van een nieuw departement Recht & Antropologie aan het Max Planck Instituut voor Sociale Antropologie.
Milena Belloni is directeur van het Netwerk voor Migratie en Globale Mobiliteit MIGLOBA van de Universiteit Antwerpen. Ze is etnograaf en gespecialiseerd in migratie- en vluchtelingenstudies. Ze heeft uitgebreid veldwerk verricht in Eritrea, Ethiopië, Soedan, Italië, België en Nederland. Haar onderzoek heeft voornamelijk betrekking op de migratiedynamiek en insluitingstrajecten van vluchtelingen, transnationale vluchtelingenfamilies, migrantensmokkel, langdurige ontheemding in Europa en in het Zuiden van de wereld, huisvestingsstudies en etnografische methoden. Ze publiceerde in verschillende internationale peer-reviewed tijdschriften, zoals het Journal of Refugee Studies, het Journal of Ethnic and Migration Studies en Global Networks. Haar monografische studie over de migratie van Eritreeërs naar Europa, The Big Gamble, wordt gepubliceerd door de University of California Press (2019).
Cursus II - De institutionalisering van de Europese solidariteit
op dinsdag 4 februari 2025
9.00 uur
Sociaal acquis van de EU - Sarah Marchal
Deze lezing bespreekt de socialisatie van het Europese sociale project. Ze laat zien hoe de EU is ontstaan als een economisch en politiek project, met sociale rechten als afgeleide van de markt. Vervolgens worden de – soms sluipende, soms abrupte – veranderingen in de sociale beleidsvorming van de EU gevolgd en wordt de huidige staat van de sociale beleidsvorming op EU-niveau bekeken.
Sarah Marchal is assistent-professor aan het Centrum voor Sociaal Beleid (CSB) van de Universiteit Antwerpen, waar ze vakken doceert over Europese samenlevingen en Ongelijkheid en beleid. Ze onderzoekt het ontwerp, de toegankelijkheid en de effectiviteit van gerichte sociale beleidsvoorzieningen, vanuit een internationaal vergelijkend perspectief. Ze gebruikt simulaties van micro- en hypothetische huishoudens om de impact van sociaal beleid op kwetsbare doelgroepen te begrijpen. Belangrijk is dat ze in haar onderzoek rekening houdt met de impact die administratieve uitvoeringsbeslissingen hebben op de ervaringen van doelgroepen met een beperkte en onregelmatige aansluiting op de arbeidsmarkt. Ze heeft meegewerkt aan verschillende internationale onderzoeksprojecten over sociaal beleid, armoedebestrijding en ongelijkheid.
10.30 uur
Koffiepauze
10.45 uur
Sociale rechten voor migrerende EU- en niet-EU-burgers - Herwig Verschueren
Deze presentatie gaat over de sociale rechten die de EU garandeert aan migranten. Eerst wordt een overzicht gegeven van de manier waarop de EU-wetgeving de sociale rechten van migrerende EU-burgers en hun gezinsleden waarborgt, en dit in de context van het Europees burgerschap en het vrije verkeer van personen binnen de Unie. Vervolgens zal deze presentatie kijken naar de sociale rechten waarop bepaalde categorieën onderdanen van derde landen recht hebben op grond van de EU-wetgeving. Tot slot zal de presentatie evalueren in hoeverre dit rechtskader bijdraagt aan solidariteit binnen de EU.
Herwig Verschueren was hoogleraar Internationaal en Europees Arbeidsrecht en Sociale Zekerheid aan de Universiteit Antwerpen. Sinds 1 oktober 2023 is hij emeritus hoogleraar aan deze universiteit. Daarvoor werkte hij als ambtenaar bij de Europese Commissie op het gebied van vrij verkeer van werknemers en de coördinatie van socialezekerheidsstelsels. Zijn huidige onderwijs en onderzoek concentreert zich op Europees sociaal recht en meer specifiek op de rechtspositie van migrerende EU-burgers met betrekking tot arbeids- en socialezekerheidsrechten. Hij is auteur en co-auteur van boeken, artikelen en rapporten over deze onderwerpen. Hij geeft regelmatig lezingen op internationale seminars en conferenties. Hij is expertlid van het Europese academische netwerk “MoveS” (Free movement of workers and EU social security coordination).
11.45 uur
Koffiepauze
12.00 uur
Het sociale acquis buiten de EU exporteren - tbc
Meer informatie volgt binnenkort.
13.00 uur
Lunchpauze
14.00 uur
Solidariteit in de praktijk I - leerervaring door onderdompeling in sociale organisaties
17.00 uur
Einde
Cursus III - De legitimering van Europese solidariteit
op woensdag 5 februari 2025
9.00 uur
Migratie Uitdagingen Feiten & Cijfers - Dries Lens
In de afgelopen decennia zijn de West-Europese samenlevingen steeds diverser geworden door internationale migratie. Hoewel immigratie aanzienlijke economische en culturele voordelen biedt, brengt het ook aanzienlijke integratie-uitdagingen met zich mee. Een belangrijk gebied van migratieonderzoek richt zich op de integratie van immigranten en hun nakomelingen in gastlanden. Deze lezing gaat over “Etnische ongelijkheden op de Europese arbeidsmarkten” en onderzoekt het belang van deze ongelijkheden, de mechanismen waarmee ze zich manifesteren, de onderliggende factoren die ertoe bijdragen en strategieën om ze te verminderen.
Dries Lens is postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen, verbonden aan het Centrum voor Sociaal Beleid. Zijn onderzoek richt zich op de economische integratie van migranten en hun nakomelingen, met focus op onderwijsresultaten, arbeidsmarktparticipatie, arbeidsmarkttransities en de effectiviteit van integratiebeleid. Hij bestudeert ook arbeidsmigratie en intra-Europese mobiliteit, in het bijzonder de detachering van werknemers, en analyseert hun kenmerken, dynamiek en bredere maatschappelijke impact.
10.30 uur
Koffiepauze
10.45 uur
Europees migratierecht - Dirk Vanheule
Deze presentatie gaat over het kader voor het immigratie- en asielbeleid van de EU. Krachtens artikel 80 VWEU worden dit beleid en de uitvoering ervan beheerst door het beginsel van solidariteit en billijke verdeling van de verantwoordelijkheid tussen de lidstaten, ook op financieel vlak. Telkens wanneer dat nodig is, bevat de EU-wetgeving passende maatregelen om uitvoering te geven aan dit beginsel. De presentatie zal ingaan op de toepassing van dit beginsel binnen het bestaande en toekomstige wetgevingskader.
Dirk Vanheule is hoogleraar aan de Rechtsfaculteit van de Universiteit Antwerpen en lid van de onderzoeksgroep Overheid en Recht. Van 2012 tot 2018 was Dirk decaan van de Faculteit Rechtsgeleerdheid. Hij is ook lid van de Gentse balie en is opgetreden voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, het Grondwettelijk Hof en het Administratief Hooggerechtshof van België. Zijn belangrijkste onderzoeksinteresses zijn migratie- en asielrecht vanuit een Europees, grondwettelijk en mensenrechtenperspectief. Hij is redacteur van het Tijdschrift voor Vreemdelingenrecht.
11.45 uur
Koffiepauze
12.00 uur
TRIP Brussel - Peter Bursens
Een bezoek aan beleidsmakers & instellingen met Peter Bursens (Universiteit Antwerpen)
Peter Bursens is hoogleraar politieke wetenschappen aan het departement Politieke Wetenschappen en lid van de onderzoeksgroep Politics and Public Governance. Van 2012 tot 2018 was hij programmadirecteur en vicedecaan onderwijs. Hij doceert over Europese integratie en meerlagige politieke systemen. Hij doceert ook aan de Antwerp Management School en het Instituut voor Duurzame Ontwikkeling en Milieu.
Zijn onderzoeksagenda focust op Europese besluitvorming, Europeanisering, federalisme en democratische legitimiteit van politieke systemen op meerdere niveaus. Hij is senior lid van de onderzoeksgroep Politics and Public Governance. Zijn onderzoek is ingebed in het GOVTRUST Centre of Excellence, dat zich richt op vertrouwen en wantrouwen in multilevel settings. Hij bekleedt een Jean Monnet-leerstoel over ‘vaardigheidsonderwijs in EU-studies’, waarmee hij simulatiespellen en beoordelingsinstrumenten ontwikkelt voor vaardigheidsonderwijs in de curricula van politicologie en Europese studies.
17.00 uur
Einde
Cursus IV - De Europese aanpak van mondiale solidariteit
op donderdag 6 februari 2025
9.00 uur
Migratie en lastenverdeling - Eleonora Milazzo
Solidariteit en gedeelde verantwoordelijkheid zijn kernbeginselen van migratie- en asielbeheer. Toch blijken ze in de praktijk moeilijk te verwezenlijken en de implicaties ervan voor het beleid zijn steeds opnieuw onderwerp van intensief publiek debat. Wat betekent solidariteit in de EU? Hoe verhouden solidariteit en gedeelde verantwoordelijkheid zich tot elkaar? Deze interactieve sessie zal licht werpen op de betekenis en de waarde van solidariteit en het delen van verantwoordelijkheid in de context van het Europese asielstelsel en de laatste reeks hervormingen daarvan, namelijk het nieuwe pact inzake migratie en asiel.
Eleonora Milazzo is onderzoeksmedewerker bij het Migration Policy Centre (MPC) van het European University Institute, waar ze werkt aan onderzoek naar beleid. Ze is ook senior adviseur bij het European Policy Centre en Associate Fellow bij het Egmont Instituut in Brussel. Eleonora is auteur van het boek Refugee Protection and Solidarity. The Duties of EU Member States (Oxford University Press, 2023). Thematisch concentreert haar werk zich op het migratie- en asielbeleid van de EU, sociale integratie, ontwikkelingssamenwerking en de beleidsnexus tussen migratie, klimaatverandering en menselijke veiligheid. Eleonora heeft een achtergrond in denktankwerk, beleidsanalyse en academisch onderzoek. Voordat ze bij het MPC kwam, werkte Eleonora als Joint Research Fellow bij het European Policy Centre en het Egmont Instituut in Brussel. Daarvoor deed ze professionele ervaring op bij het Refugee Studies Centre in Oxford en Carnegie Europe in Brussel. Voordat ze zich ging bezighouden met migratie en asiel in de EU, werkte ze aan het beheer van klimaatverandering en de betrekkingen tussen de EU en Rusland bij het Ecologic Institute in Berlijn en de Russian International Affairs Council in Moskou. Naast haar ervaring als denktank, voert Eleonora beleidsanalyses uit als freelance consultant voor VN-agentschappen, internationale organisaties, NGO’s, nationale overheden en internationale onderzoeksconsortia over kwesties met betrekking tot migratiebeleid, ontwikkeling en sociale integratie.
Wat haar academische achtergrond betreft, heeft Eleonora een PhD in politieke wetenschappen van het European University Institute (2021) en was ze postdoctoraal onderzoeker aan King’s College in Londen. Ze is politiek theoreticus van opleiding en heeft onderzoek gedaan naar de ethiek van migratie en de bescherming van vluchtelingen in de EU.
10.30 uur
Koffiepauze
10.45 uur
Migratie en derde landen - Philipp Stutz
De afgelopen jaren is samenwerking met niet-EU-landen cruciaal geworden voor het migratiebeleid van de EU. In deze lezing wordt besproken hoe de EU samenwerkt met niet-EU-landen in haar omgeving en daarbuiten op het gebied van migratiekwesties en hoe dit beleid zich de afgelopen 25 jaar heeft ontwikkeld. De externaliseringsaanpak van de EU kan ons helpen om de complexiteit en uitdagingen achter de samenwerking te begrijpen, maar verschilt per regio. We zullen zien dat naarmate de samenwerking met de EU op het gebied van migratie gepolitiseerder en controversiëler is geworden, sommige Afrikaanse landen meer druk uitoefenen op de agenda van de EU dan bijvoorbeeld landen in de Westelijke Balkan en Oost-Europa.
De EU beschikt over verschillende instrumenten waarop de samenwerking is gebaseerd: EU-overnameovereenkomsten en grenssamenwerking, het bieden van stimulansen voor samenwerking door middel van financiering zoals het EU-trustfonds voor Afrika, en het bieden van mogelijkheden voor legale migratie door middel van het mobiliteitspartnerschapsinstrument en visumversoepeling.Er zal speciale aandacht worden besteed aan samenwerking op het gebied van overname en terugkeer, een belangrijke prioriteit voor de Unie.Ondanks het feit dat er meer middelen worden besteed aan het tot stand brengen van nieuwe overnameovereenkomsten en -regelingen, stagneren of dalen de terugkeercijfers.
Philipp Stutz is postdoctoraal onderzoeker aan de Brussels School of Governance van de Vrije Universiteit Brussel (VUB), waar hij ook zijn doctoraat behaalde.Philipp’s onderzoeksinteresses gaan uit naar het migratiebeleid van de EU, externalisering en samenwerking met derde landen, met een speciale interesse in het terugkeerpercentage van de EU.Momenteel werkt Philipp mee aan een door het FWO gefinancierd project over bilaterale samenwerking op het gebied van overname en terugkeer.
11.45 uur
Koffiepauze
12.00 uur
Regionale spanningen - Artur Gruszczak
Migratie heeft tot veel spanningen geleid in Europa, vooral sinds het uitbreken van de crisis halverwege de jaren 2010, die de continentale solidariteit ondermijnde en zorgde voor scheuren en breuken in het migratie- en asielbeleid van de EU. De complexiteit van migratie resoneert met de complexiteit van Europese integratie en beleidsvertakkingen in de Europese Unie. De vele dimensies van het fenomeen van wereldwijde migratie en de diversiteit van de migrantenbevolking, waaronder vluchtelingen en asielzoekers, leiden tot verschillende vormen van druk, spanningen en ruzies over manieren en middelen om dit complexe fenomeen op de meest effectieve en alomvattende manier aan te pakken. Vanuit een horizontaal perspectief richten ze zich op de externe dimensie van migratie (derde landen van herkomst en doorreis) en de interne dimensie (invloed op stabiliteit, veiligheid en openbare orde). Vanuit verticaal perspectief houden ze zich bezig met het eeuwige dilemma van het bewaren van het juiste evenwicht tussen de supranationale dimensie van Europese integratie en het nationale niveau van de lidstaten. Regionale spanningen vertonen enkele patronen van interactie tussen de twee perspectieven, waarbij de bronnen en gevolgen van deze spanningen vanuit een bottom-up standpunt worden benaderd.
Daarom zullen de volgende soorten regionale spanningen kort worden besproken:
- spanning tussen de rechtsbeginselen van de EU en de soevereine rechten van de lidstaten (het geval van Brexit);
- spanning tussen de institutionele regelingen van de EU en het nationale beleid van de lidstaten (het geval van hervestigingsmechanismen)
- spanning tussen veiligheidseisen en humanitaire argumenten (het geval van pushbacks in het Middellandse Zeegebied en Oost-Europa);
- spanning tussen kosmopolitisme en parochialisme (het geval van de Visegrad Vier).
Inzicht in regionale spanningen tussen migratiebeleid, solidariteit en particularisme zal een helderder licht werpen op de complexe wisselwerking tussen lokale en regionale factoren en internationale en supranationale determinanten. Dit zal bijdragen aan een realistischer perspectief voor een effectief en verantwoordelijk migratiebeheer in Europa.
Artur Gruszczak is hoogleraar sociale wetenschappen aan de Faculteit Internationale en Politieke Studies van de Jagiellonian Universiteit in Krakau. Hij is faculteitslid van de European Online Academy, Centre International de Formation Européenne in Nice, waar hij lesgeeft over EU-migratie, justitie en binnenlandse zaken.
Hij was Junior Visiting Fellow in het Institut für die Wissenschaften vom Menschen (IWM) in Wenen, gasthoogleraar aan de Universidad Nacional de Colombia in Bogota, Universidad Católica de São Paulo, Complutense Universiteit van Madrid, Universiteit van Rochester, NY, onder anderen. Hij doceerde cursussen over EU-justitie en binnenlandse zaken, EU-beleid voor interne veiligheid, EU JBZ en migratie, internationaal beleid voor terrorismebestrijding. Naast migratie en grensbeheer in Europa, omvatten zijn interesses en onderzoeksgebieden: de transformatie van oorlog, de toekomst van oorlogvoering en EU-inlichtingensamenwerking. Hij heeft veel gepubliceerd over deze onderwerpen. Onlangs was hij samen met Sebastian Kaempf redacteur van het Routledge Handbook of the Future of Warfare (Routledge 2024). Andere publicaties zijn onder andere: Internal Rebordering in the European Union: Postfunctionalism Revisited, Politics and Governance, 2022, 10(2); “Refugees” as a Misnomer: The Parochial Politics and Official Discourse of the Visegrad Four, Politics and Governance, 2021, 9(4); Securitization of neo-nomadic mobility: De agent van Frontex
power in the EU’s extended borderland, The Review of European and Comparative Law, 2019, 37(2).
13.00 uur
Lunchpauze
14.00 uur
Solidariteit in de praktijk II - leerervaring door onderdompeling in sociale organisaties
17.00 uur
Einde
Cursus V - Creatief leiderschap & sociaal engagement in actie
op vrijdag 7 februari 2025
9.00 uur
Aankomstinfrastructuren en migrantennieuwkomers - Mieke Schrooten
Deze lezing introduceert het concept van aankomstinfrastructuren als een interessante lens om de elementen en actoren te analyseren die het pad van migranten na aankomst vormgeven. Aan de hand van casestudies onderzoekt de lezing hoe migranten, bureaucraten op straat, lokale bewoners en actoren uit het maatschappelijk middenveld deze aankomstinfrastructuren opbouwen – met de middelen die ze tot hun beschikking hebben – en welke rol ze spelen in het leven van nieuwkomers. Daarnaast gaat het in op de impact van beleidskaders en lokaal bestuur op de effectiviteit van deze infrastructuren.
Mieke Schrooten is assistent-professor Sociaal Werk aan de Universiteit Antwerpen (België) en senior onderzoeker aan de Hogeschool Odisee (Brussel, België). Haar belangrijkste onderwerpen zijn mobiliteit, transnationale gezinsdynamiek, transnationaal sociaal werk en informele sociale bescherming.
10.30 uur
Koffiepauze
10.45 uur
Klinisch juridisch werk ter ondersteuning van mensenrechten (van migranten) - Ellen Desmet
Het Centrum voor de Rechten van de Mens van de Universiteit Gent verricht twee soorten klinisch juridisch werk ter ondersteuning van (migranten)mensenrechten.
Ten eerste beoogt de cursus ‘Human Rights and Migration Law Clinic’ masterstudenten praktijkgericht onderwijs te geven en een sociale rechtvaardigheidsrol te vervullen door bij te dragen tot de effectieve bescherming van mensenrechten. De Clinic werkt samen met verschillende partners, waaronder advocatenkantoren, lokale en internationale NGO’s en openbare instellingen zoals instanties voor gelijke behandeling. Er wordt een grote verscheidenheid aan output gegenereerd, zoals juridische adviezen en briefs, conclusies in individuele zaken voor nationale en Europese rechtbanken, rapporten voor VN-instellingen, enz.
Ten tweede heeft het Mensenrechtencentrum een gevestigde traditie in het indienen van interventies voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, ook op het gebied van asiel en migratie.
Voortbouwend op deze ervaringen van meer dan tien jaar, reflecteert deze presentatie op uitdagingen en kansen in klinisch juridisch werk en de impact ervan op verschillende niveaus en voor verschillende actoren.
Ellen Desmet is hoofddocent migratierecht aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologie van de Universiteit Gent, waar ze de onderzoeksgroep Migratierecht (MigrLaw) oprichtte. Haar onderzoek richt zich op de intersectie tussen migratierecht, mensenrechten en juridische antropologie. Ze doceert migratierecht en ‘recht en samenleving’, en coördineert de migratierechtcomponent van de juridische clinic mensenrechten en migratierecht. Ze is lid van het Centre for the Social Study of Migration and Refugees (CESSMIR), het Human Rights Centre (HRC), het Human Rights Research Network (HRRN), het consortium Crime, Criminology and Criminal Policy (CCCP) en het Ghent Rolin-Jaequemyns International Law Institute (GRILI).
Ellen vulde haar rechtenstudies (KU Leuven) aan met een Master in Culturen en Ontwikkelingsstudies (KU Leuven) en een Master in Ontwikkelingssamenwerking (Universiteit Gent). Ze behaalde een doctoraat in de rechten aan de KU Leuven (2010). Daarna was ze verbonden aan het Kenniscentrum Kinderrechten, de Onderzoeksgroep Recht en Ontwikkeling van de Universiteit Antwerpen en het Mensenrechtencentrum van de Universiteit Gent.
11.45 uur
Koffiepauze
12.00 uur
Migratie en waardigheid - Alberto Ares
Deze lezing gaat over de veelzijdige uitdagingen en mogelijkheden waarmee migranten en vluchtelingen in heel Europa worden geconfronteerd. Met de medewerking van het JRS Europe netwerk, dat actief is via 23 nationale kantoren en meer dan 125 locaties, zal de presentatie de vier belangrijkste prioriteiten voor het aanpakken van deze belangrijke uitdagingen belichten. De deelnemers zullen een kritische evaluatie maken van het nieuwe Europese Pact inzake Migratie en Asiel, en de voordelen en beperkingen ervan bespreken. Deze evaluatie zal als basis dienen om een humaner, rechtvaardiger en duurzamer model van migratie en asiel in Europa voor te stellen. De presentatie faciliteert verschillende perspectieven om samenwerkingsstrategieën te verkennen die de dringende problemen van migratie effectief kunnen aanpakken, terwijl de waardigheid en rechten van alle betrokken individuen worden gewaarborgd. Door middel van de presentatie zullen de deelnemers een aantal best practices en innovatieve community-based benaderingen ontdekken om migranten en vluchtelingen te ondersteunen, waarbij het belang van waardigheid in migratieprocessen wordt benadrukt. Door het bevorderen van een alomvattend begrip van het huidige landschap wil de lezing inspireren tot uitvoerbare oplossingen die de waarden van rechtvaardigheid en menselijkheid weerspiegelen in het Europese migratiebeleid.
Alberto Ares SJ is regionaal directeur van Jesuit Refugee Services Europe. Hij heeft een PhD in Internationale Migratie en Ontwikkelingssamenwerking van de Universidad Pontificia Comillas waar hij onderzoeksmedewerker en professor is, en tot voor kort was hij directeur van het Universitair Instituut voor Migratiestudies. Tot september 2021 was hij ook plaatsvervangend coördinator van de Jezuïtische Migrantendienst in Spanje. Hij is de auteur van meer dan 100 artikelen, boeken en hoofdstukken op het gebied van internationale migratie. Enkele van zijn meest recente werken zijn: Het Europees Pact inzake Migratie en Asiel door de lens van de Sociale Leer, Communities of Hospitality as Prophecy and Hope, Human Mobility: Towards a People-Centred Approach, “Lo que esconde el sosiego”: Etnische vooroordelen en samenlevingsrelaties tussen autochtonen en immigranten in volkswijken, of “Un arraigo sobre el alambre”: De sociale integratie van de bevolking van immigrantenafkomst in Spanje. Alberto heeft als jezuïet een groot deel van zijn tijd besteed aan het begeleiden van migranten en het bestuderen van migratie. Zijn werk bracht hem over de hele wereld, van de Verenigde Staten tot Brazilië, van Mexico tot Marokko, van Spanje tot India en van El Salvador tot Albanië. Hij heeft onderzoek gedaan en gastdocentschappen gegeven aan verschillende universiteiten, waaronder Boston College, Harvard University, UCA El Salvador, Landívar University in Guatemala, Unisinos University in Brazilië en de Autonome Universiteit van Barcelona. Nu, in Brussel, zal hij de missie van JRS voortzetten.
13.00 uur
Lunchpauze
14.00 uur
Opdrachten afwerken
15.30 uur
Europa uitvoeren 'ONS EUROPA? Studentenpresentaties met feedback van sociale partners
17.00 uur
Afscheidsbuffet (met sociale partners)
19.00 uur
