Wat?
De Solidariteitsacademie wil een platform bieden om oude en nieuwe vormen van solidariteit te overdenken, om na te denken over duurzame oplossingen voor hedendaagse vraagstukken en om lokale solidariteitsvormen te versterken. Inhoudelijk focust de Solidariteitsacademie op de rechtvaardige transitie en het migratie- en vluchtelingenvraagstuk.
Alternatieve toekomsten
De UCSIA-Solidariteitsacademie streeft naar academische excellentie en werkt samen met partners die zich inzetten voor het creëren van alternatieve toekomsten.
We reflecteren op de voorwaarden voor radicale verandering en dragen actief bij aan de verwezenlijking daarvan.
De academie richt zich in de eerste plaats op jongeren — vooral studenten binnen en buiten de Antwerpse Associatie — maar staat open voor iedereen die zich wil inzetten voor een rechtvaardigere wereld.
De Solidariteitsacademie vertrekt vanuit lokale projecten van sociale actie en innovatie die zich inzetten tegen armoede, sociale uitsluiting, klimaatverandering en andere maatschappelijke en ecologische uitdagingen waarvoor noch de overheid, noch de private markt voldoende oplossingen biedt.
Wij willen deze initiatieven ondersteunen, nadenken over systemische, structurele veranderingen en samen bouwen aan een rechtvaardigere en duurzamere samenleving.
Vanuit de sterke basis van UCSIA
De Solidariteitsacademie bouwt verder op de sterke basis van UCSIA rond de themalijnen: religie, cultuur en samenleving; Europa en solidariteit; ethiek en economie; onderwijs en service-learning; en jezuïetenerfgoed.
We hanteren expliciet participatieve werkvormen, met het uitgangspunt dat de samenleving zélf bron van kennis en verandering is.
Samen met diverse partners willen we bijdragen aan diepere inzichten, concrete oplossingen en maatschappelijke vernieuwing. Methoden zoals service-learning, studie-, discussie- en reflectiemomenten, participatief onderzoek en de ondersteuning van lokale sociale actie staan centraal.
Voortbouwend op de succesvolle ervaring met Barokke Influencers zal de Solidariteitsacademie ook aandacht besteden aan belevingsactiviteiten rond diverse kunstvormen, om zo nieuwe perspectieven en verbindingen te stimuleren.
Waarom?
We staan voor immense uitdagingen: digitalisering, vergrijzing, de klimaattransitie, migratie… die elk potentieel negatieve gevolgen hebben voor de kwetsbaarste groepen in onze samenleving.
Wicked Problems
De vergrijzing zet de overheidsuitgaven onder druk en dwingt sommige mensen die al aan hun grenzen zitten tot langere loopbanen.
Digitalisering vormt een bedreiging voor degenen die niet kunnen bijbenen, wat hun isolement vergroot en ook hun positie op de arbeidsmarkt dreigt te verzwakken.
De klimaattransitie raakt de kleine man disproportioneel hard: hij is meer blootgesteld aan klimaatrampen, ondervindt zwaardere gevolgen van het noodzakelijke en urgente klimaatbeleid, en profiteert minder van de voordelen ervan.
Daarbovenop verschuiven de geopolitieke verhoudingen en zal de migratiedruk verder toenemen.
Het gaat om ‘wicked problems’ — complexe en uitdagende vraagstukken waarvoor geen eenvoudige oplossingen bestaan.
Deze problemen hebben belangrijke ethische en politieke implicaties, wat hun aanpak nog moeilijker en gelaagder maakt.
Nu de ‘grote verhalen’ zijn opgedroogd en we ons bevinden in een context van individualisering, vloeibare gedachten en veranderende politieke en sociale organisatievormen, ervaren we een toenemende polarisering in onze samenleving.
Dit roept de noodzaak op voor plaatsen waar participatief onderwijs, academisch onderzoek en dienstverlening centraal staan.
Het UCSIA-huis: een plek van samenwerking en kennisdeling
De Solidariteitsacademie streeft ernaar om in het nieuwe UCSIA-huis zo’n plek te creëren, waar samenwerking en kennisdeling mogelijk zijn en gestimuleerd worden.
Hier kunnen we samenwerken aan het bouwen van bruggen, het bevorderen van academische excellentie en het ontwikkelen van oplossingen voor de complexe uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd.
Participatieve en iteraire processen
De Solidariteitsacademie hecht grote waarde aan het betrekken van diverse belanghebbenden in het proces van probleemanalyse en -oplossing.
We ondersteunen participatieve en iteratieve processen waarin geëxperimenteerd wordt met verschillende benaderingen, zodat we kunnen leren van ervaringen en feedback.
Daarnaast hanteren we systeemdenken, waarbij we problemen in de bredere context van sociale, economische, ecologische en zingevende systemen plaatsen.
Op deze manier streven we naar duurzame en integrale oplossingen voor de complexe vraagstukken waarmee onze samenleving wordt geconfronteerd.
Het versterken van solidariteit is voor de Solidariteitsacademie zowel een ontologische als een ethische kwestie, en bovendien noodzakelijk vanuit welbegrepen eigenbelang.
Solidariteit gaat niet alleen over rechtvaardigheid, maar ook over het erkennen dat onze gedeelde toekomst afhankelijk is van samenwerking en wederzijdse zorg.
Solidariteit verwijst enerzijds naar een fundamentele saamhorigheid binnen samenlevingen, die voorafgaat aan concrete keuzes en acties van solidariteit, en die de basis vormt van de samenleving zelf (ontologisch en scheppingsperspectief).
Anderzijds roept het op tot concrete daden van saamhorigheid, die deze fundamentele verbondenheid uitdrukken en vormgeven (ethisch perspectief).
Solidariteit vormt een kernwaarde binnen religies en heeft sterke spirituele uitdrukkingsvormen. In het ignatiaanse perspectief uit dit zich bijvoorbeeld in gemeenschappelijke onderscheiding.
Solidariteit versus liefdadigheid
Voor de Solidariteitsacademie mag solidariteit niet worden verward met liefdadigheid, al beschouwen we lokale sociale actie wél expliciet als een belangrijke bron van probleemoplossing, verandering en kennis.
De Solidariteitsacademie richt zich op systemische verandering, waarbij we de dynamiek en spanning tussen ‘koude’ en ‘warme’ solidariteit centraal stellen.
Warme solidariteit komt voort uit een gedeeld gevoel van menselijkheid en verbondenheid, terwijl koude solidariteit structureel en formeel is, opgelegd door maatschappelijke systemen.
Centrale vragen die we daarbij onderzoeken zijn:
- Hoe vullen initiatieven van warme solidariteit de tekortkomingen van koude solidariteit aan?
- Hoe kunnen vormen van warme solidariteit een impuls geven aan geïnstitutionaliseerde, koude solidariteit?
- En waar dreigen beide vormen de versterking van de ‘band van maatschap’ te ondermijnen?
Lokale sociale actie en innovatie
De Solidariteitsacademie neemt lokale sociale actie en innovatie als vertrekpunt voor reflectie, onderwijs, dienstverlening en beleving.
Ten eerste, omdat goede sociale innovatie concrete uitgangspunten biedt om na te denken over solidariteit (en het gebrek daaraan).
Ten tweede, omdat vele lokale sociale acties interessante verbindingen leggen tussen verschillende vormen van solidariteit.
Ten derde, omdat gemeenschapsinitiatieven vaak nieuwe sociale problemen signaleren en op experimentele basis zoeken naar creatieve oplossingen.
Effectieve sociale actie is een cruciale bron van kennis over maatschappelijke knelpunten, voortkomend uit de ervaringen en de kennis van de ‘geknelden’ zelf.
Deze kennis, die rechtstreeks uit de samenleving opborrelt, biedt waardevolle inzichten in de uitdagingen waarmee mensen dagelijks worden geconfronteerd.
Door deze perspectieven te omarmen en te kaderen binnen systemische benaderingen van sociale problemen kunnen we bijdragen aan academische excellentie, nieuwe inzichten en effectievere en relevantere oplossingen ontwikkelen voor de problemen die onze gemeenschap raken.
Knowledge Commons
Kleinschalige sociale projecten, met hun concrete karakter en nabijheid, bieden door hun normatieve en praktische uitgangspunten vaak een stimulerende pedagogische basis.
Ze fungeren als ‘knowledge commons’, die ruimte bieden voor praktijkervaring en participatieve reflectie over bredere, structurele vraagstukken van rechtvaardigheid en solidariteit.
Goede sociale innovatieve projecten verdienen onze steun, omdat ze bijdragen aan de opbouw van de maatschappij en experimenteel op zoek gaan naar oplossingen voor vaak complexe problemen.
De Solidariteitsacademie wil hierin een rol spelen door een platform te bieden voor reflectie, uitwisseling, praktische ondersteuning en bekendmaking. Samen kunnen we de impact van deze projecten vergroten en bijdragen aan een rechtvaardigere en meer solidaire samenleving.
Transdisciplinariteit
Als platform stelt de Solidariteitsacademie transdisciplinariteit centraal.
Ze wil (een) ruimte bieden aan en een netwerk creëren voor sociale en middenveldorganisaties, academische experten en studenten, burgers, bedrijven en beleidsmakers.
Op deze manier wil de Solidariteitsacademie verschillende wetenschappelijke disciplines betrekken en inzichten die uit de maatschappij groeien maximaal integreren.
Apostolische Speerpunten van de Jezuïeten
Bij de concretisering van haar inhoudelijk werkprogramma laat de Solidariteitsacademie zich inspireren door de vier Apostolische Speerpunten van de Sociëteit van Jezus:
- Het bevorderen van onderscheiding en de Geestelijke Oefeningen;
- Nabij zijn aan uitgesloten mensen;
- Zorg dragen voor ons gemeenschappelijk huis;
- Op weg gaan met jongeren.
Zo wil de Solidariteitsacademie uitdrukking geven aan de christelijke inspiratie die ook aan de basis van UCSIA ligt.
Thematisch gaat de aandacht naar duurzaamheid en rechtvaardige transitie enerzijds en migratie en vluchtelingen anderzijds.
Hoe?
Samenlevingsbrede en transdisciplinaire reflectie over hedendaagse rechtvaardigheids- en duurzaamheidsvraagstukken.
De Solidariteitsacademie streeft naar academische excellentie en hanteert daarbij een participatieve werkwijze, vertrekt van concrete plaatselijke sociale actie en betrekt de actoren en doelgroepen in plaatselijke innovatieprojecten gericht op sociale inclusie, duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid door:
- Service-learning: studenten aan de slag te laten gaan met inter- en transdisciplinaire perspectieven;
- Via sociale organisaties en initiatieven een stem te geven aan zij die geen stem hebben (met inbegrip van toekomstige generaties en de natuur) en na te denken over maatschappelijke vraagstukken en uitkomsten;
- Sociale organisaties te versterken door hen toegang te geven tot het ecosysteem van de Solidariteitsacademie en een ‘plek’ aan te bieden in het UCSIA-huis;
- ‘Belevingsactiviteiten’ te organiseren rond diverse kunstvormen.
Studentgericht engagement in plaatselijke oplossingsgerichte sociale actie.
UCSIA is het aanspreekpunt geworden voor service-learning in Vlaanderen. De Solidariteitsacademie zal
- service-learning en actiegerichte projecten in het hoger onderwijs bevorderen;
- de vorming van studenten tot change-agents in de rechtvaardige transitie ondersteunen door te leren van co-creatie en real-life maatschappelijke problemen (authentiek leren).
Ondersteuning van innovatieve sociale projecten.
De Solidariteitsacademie wil creatieve sociale innovatie in Antwerpen en daarbuiten ondersteunen door reflectiemomenten aan te bieden, contacten te leggen met academici en studenten en door van het UCSIA-huis een plaats van ontmoeting en uitwisseling te maken mede met het oog op fondsenwerving en projectfinanciering, organisatie van start-ups, enz. door:
- de uitbouw van structurele netwerken en uitwisselingsmomenten en meerjarige trajecten waarbij voortgebouwd wordt op eerder verworven kennis;
- op basis van concrete onderwijscases en verschillende transdisciplinaire perspectieven docenten aan te moedigen om (meer) te focussen op de rechtvaardige transitie en het vluchtelingenvraagstuk en daarrond onderzoeksprojecten op te starten;
- sociale organisaties te helpen om hun weg te vinden in een breed netwerk dat hen mee kan ondersteunen en dat hen beter in staat kan stellen om subsidies en projectgelden te verwerven voor de uitbouw van hun werking.
Spirituele beleving middels onderscheiden kunstvormen.
Wij zullen solidariteit vaak moeten benaderen vanuit het pijnlijke besef van het gebrek aan solidariteit in onze wereld en dit dreigt ons vast te houden in het verleden of het heden en ons te houden aan ‘beproefde methodes van aanpak’.
Om naar de toekomst te kijken, vanuit de toekomst te denken, en naar de toekomst toe te werken, hebben we de kracht van het visioen nodig.
Hoe verbeelden wij ons deze duurzame solidaire toekomst?
Welke maatschappelijke rituelen en kunstuitdrukkingen of literatuur hebben we ter beschikking om deze verbeelding te ondersteunen?
Welke dromen bestaan er over een duurzame solidaire toekomst?
Brede communicatie
Om een zo groot mogelijke impact te hebben zal de Solidariteitsacademie breed communiceren over de thema’s, activiteiten en initiatieven.
Ze zal dat doen door gebruik te maken van verschillende communicatiemiddelen die afgestemd zijn op specifieke doelgroepen. Ook op dit vlak kan worden voortgebouwd op de ervaringen van Barokke Influencers.
Naast de online UCSIA-kanalen die nu al intensief worden gebruikt, zal ook worden ingezet op de productie van podcasts en webinars waarvoor UCSIA sinds de vernieuwing van het gebouw de instrumenten in huis heeft.
Daarnaast zullen naar aanleiding van specifieke projecten en initiatieven ook publicaties worden verzorgd.
Om de communicatie te versterken, wordt ook zo veel mogelijk met partners samengewerkt.
Met wie?
De Solidariteitsacademie zal samenwerken met haar natuurlijke partners (IgnAN, de associaties in Antwerpen, USAB, USOS, het Ruusbroecgenootschap, Streven, Pax Christi, Tutti Fratelli, JESC, JRS…), het onderwijsveld, studentenorganisaties, de stad, de provincie, het brede middenveld, het rijke veld aan sociale en religieuze vzw’s en de ondernemingssector.
